Өзгенің ізін аңду, қорқыту, боспалау — бұл сталкинг.

Енді осындай моральдық қысымға ұшырағандар өз құқын заңмен қорғай алады. Адвокаттық қызметтегі кейбір кедергілер жойылады. Себебі қылмыстық заңнамада процеске қатысушы барлық тараптың мүддесі тең қорғалуы шарт. Ертең Мәжіліс Қылмыстық, Қылмыстық-процестік және Қылмыстық-атқару кодекстерін оңтайландыру жөніндегі заң жобасын екінші оқылымда қарайды. Құжат азаматтардың конституциялық құқықтарын қорғауды күшейту, саланы бюрократиядан арылту мақсатында Мемлекет басшысының тікелей тапсырмасымен әзірленді.

Өзгерістер елеулі. Қылмыстық заңнаманың жаңартылған нұсқасын әзірлеушілер осылай деп сипаттайды. Бұған дейінгі құжат он жыл бұрын қабылданып, 100-ден астам өзгеріске ұшыраған. Сөйте тұра, сын тезіне көп ілінгені елге мәлім. Оны Президент те сан мәрте назарға алып, қылмыстық заңнамаға түбегейлі ревизия жасауды тапсырған. Айтылғандай, салаға екі жыл бойы сүзгі жүргізілді. Бұл іске алғаш рет депутаттармен қатар заңгерлер, азаматтық қоғам, ғалымдар, құқық қорғау органдарының өкілдері қатысты.

Абзал Құспан, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты:

- Ең бір ауқымды, жан-жақты, сан салалы мамандарды қатыстыра отырып анализ жүргізіп жасалған жұмыс осы жұмыс тобы. Және бір ерекшелігі егер осы кезге дейін қылмыстық заңнамаға байланысты жаңадан заң қабылдаған кезде негізінен құқық қорғау органдары айналысқан болса, бұл жолы алғаш рет әділет министрлігіне берілді. Бұл да Мемлекет басшысының тікелей тапсырмасы. Сол себепті де барынша объективті жұмыс жүргізілетіндігімен осы ескерілді.

Елде қылмыстық жолмен алынған кірісті жылыстатуға қарсы күрес күшейеді. Ол үшін қосымша қаржылық тексеру жүргізетін жаңа құрылым жұмысын бастайды.

Арыстан Ақпанов, ҚР Жоғарғы соты жанындағы ғылыми-консультативтік кеңес мүшесі, заң ғылымдарының докторы:

- Оның мәні неде? Көптеген қаржылық, экономикалық қылмыстар бойынша тергеу қылмыстың құрамын анықтауға ғана күш салады. Қылмыстық жолмен алынған активті ел ішінен және шет мемлекеттерден іздеп тауып, тәркілеумен айналыспаймыз. Енді екі топ жұмыс істейді. Бірі қылмыстың мән-жайын дәлелдесе, екіншісі сол ұрланған мүліктің ізіне түседі. Осылаша біз заңсз шығарылған активтерді мемлекетке, азаматтармызға қайтара аламыз.

Өмір бойына бас бостандығынан айыру жазасы қолданылмайтын адамдар санаты кеңейтіледі. Бұл да мәжіліс депутаттары ұсынған маңызды түзетудің бірі. Қылмыстық кодекстің 46-бабы жаңа нормамен толықтырылады. Онда: 18 жасқа толмаған адамдарға 15 жылдан 20 жылға дейін, әйелдер мен 1 және 2-топтағы мүгедектерге, сондай-ақ 63 жастан асқан ерлерге 20 жылдан 25 жылға дейін жаза тағайындалатыны жазылған. Ал алдын ала шартты босатуға жататындар тізіміне мүгедек бала өсіріп отырғандар енуі мүмкін. Жаңашылдықтың өзге бір бөлігі адвокаттардың қызметін қамтиды. Олар енді соттың айыптау актісіне қарсы қорғау актісін енгізе алады.

Игорь Вранчев, республикалық адвокаттар алқасы төрағасының орынбасары:

- Біз адвокатураға қатысты бірқатар норманы қолдадық. Оның ішінде адвокаттардың құқығын сотқа дейінгі сатыда кеңейту және сот актілерін апелляциялық тәртіппен кері қайтару құқығын беру. Демек, Қылмыстық-процессуалдық кодексте қандай да бір құқықтардың сақталуына кепілдік беретін нормалар бар. Атап айтар болсақ, сараптама жүргізіліп жатқан тұлғаның құқығын сотқа дейінгі кезеңде қорғай аламыз. Қорғаушы немесе күдікті сарапшыға сұрақ қоя алады.

Қылмыстық кодекске қолданыста жоқ жаңа баптар енгізілді. Мәселен, сталкингке ұшырағандарды заңмен қорғау көзделеді. Несін жасырайық, қоғамда өзгенің бопсасына булығып, аңдуынан үрейі қашқан жандар кездеседі. Енді әлдекімге сес көрсеткендер айыппұл арқалайды. Бұдан былай қыз алып қашу да — салт емес, қылмыс. Заңгерлер дәстүрді желеу етіп, қыздарды шарасыз күйге түсіруге жол берілмейтінін айтты. Мәжбүрлеп адам алып қашатындар 8 млн теңгеге жуық айыппұлдан бастап 10 жылға дейін темір торға тоғытылуы мүмкін. Тағы бір маңызды түзету бар. Әйтеуір дропперлер жазасыз қалмайтын болды. Қаржы алаяқтарының жымысқы әрекеті үшін өз банк шотын «пайыз» алып, пайда табу үшін беретіндер, төлем аударуға көмектесетіндер 7 жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін.

Рухани Әбдірахман, Ербол Дайыров