2017 жылы Қазақстан кириллицадан латын графикасына көшу туралы ресми шешім қабылдап, 2025 жылға дейін толық өтуді көздеген еді. Алайда арада билік алмасып, бұл бағдар тежелді. Бастапқыда ұсынылған латын әліпбиінің бірнеше нұсқалары қоғамда қызу талқыланып, сынға ұшырады. Мәселен, апострофтармен жазылатын алғашқы жоба халыққа түсініксіз әрі қолайсыз көрінді («сәбіз» сөзін sa’biz деп жазу мысалы ел арасында күлкіге қалды). Кейін диакритикалық таңбалар қосылған басқа нұсқалар ұсынылды, бірақ олардың да олқы тұстары шықты. Нәтижесінде, бұрынғы президент бекіткен 2025 межесі кейінгі басшылық тарапынан күшін жойды – латынға көшу науқаны ресми түрде белгілі бір мерзімсіз кейінге шегерілді. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев осы реформаға асығыс кірісу дұрыс еместігін бірнеше рет ескертті. 2019 жылы Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінде сөйлеген сөзінде ол: «Латын әліпбиіне көшу мәселесінде асығыстық танытуға болмайды. Ұсынылған үш нұсқаның да жетілдірілмегені белгілі болды. Демек, бұл мәселеде жан-жақты ғылыми ұстаным қажет» деген болатын. Яғни әліпби реформасын саяси науқанға айналдырмай, ғылыми-лингвистикалық негізде терең талдау керектігін баса айтты.

Латын қарпіне көшу кенет баяулап қалуына бірнеше фактор әсер етті. Ең әуелі – әліпби нұсқаларының шикілігі. Тіл мамандары мен қоғам өкілдері ұсынылған әліпби нұсқаларындағы кемшіліктерді алға тартты. Бірде бір нұсқа жалпы қоғамды толық қанағаттандырмады, ал билік қайсысын бекітерін шеше алмады. Мысалы, бұрынғы жобадағы кейбір таңбалар (әсіресе қазақы ерекше дыбыстарды таңбалайтын әріптер) сәтсіз таңдалғаны айтылды. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың өзі жаңа әліпбидегі кей әріптерге (мысалы, Ü дыбысының таңбалануына) көңілі толмайтынын ашық білдірді. Екіншіден, қоғамның даярлығы алаңдатты. Кириллицамен сауат ашқан аға буын үшін жаңа әліпбиге көшу оңай соқпайтыны белгілі. Сарапшылардың есебінше, екі әліпбиді қатар пайдалану ондаған жылдарға созылып, осы өтпелі кезеңде біраз қиындық тууы да мүмкін. Барлық құжаттарды, оқу материалдарын, техникалық нұсқаулықтарды латыншаға бейімдеу – үлкен ресурс пен уақыт талап етеді. Үшіншіден, әлеуметтік-саяси себептер бар. Ел ішінде бұл реформаға қатысты түрлі көзқарас қалыптасты. Қазақ тілінің болашағы үшін маңызды қадам деп қуана қолдағандар да, дәл қазір қажет емес деп қарсы шыққандар да болды. Қасым-Жомарт Тоқаев қоғамда жаңа әліпбиге көшу қазақ және орыс тілді топтар арасында түсінбеушілік туғызып, жағымсыз алауыздық тудыруы мүмкін екенін айтты. Расында, демографиялық тұрғыдан орыс тілінде оқып-жазатын азаматтар аз емес, олар кириллицаны тастауды жақтырмауы ықтимал. Мемлекет басшысы елде басқа да күрделі мәселелер жеткілікті кезде әліпби үшін қоғамды қақ жарып алуға болмайтынын алға тартып, реформаны «ұзақ жәшікке» салды.

Латын әліпбиіне көшу бастамасы мүлде тоқтап қалған жоқ, тек ұзақ мерзімге созылатын өте баяу үдеріс ретінде қайта қаралуда. 2021-2022 жылдары үкімет жаңа әліпбиді жетілдіру жұмыстарын жалғастырды, лингвистикалық жұмыс топтары кирил қарпіндегі қазақ әліпбиінің барлық ерекшеліктерін сақтай отырып, тиімді таңбалар комбинациясын табуға тырысуда. Қазіргі белгіленген нақты мерзім жоқ – өтпелі кезең кемі 5-7 жылға созылады деген болжам бар. Мәселен, 2023-2029 жылдарға арналған тіл саясатын дамыту тұжырымдамасында 2027 жылы халықтың небәрі 5%-ы, 2028 жылы 10%-ы, 2029 жылы 15%-ы латын графикасында жазуды меңгереді деген меже қойылған. Бұл толық көшу үшін әлі талай жыл қажет екенін көрсетеді. Кей сарапшылардың пікірінше, қазіргі қарқынмен жүре берсе, Қазақстан латын әліпбиіне ғасыр ортасына таман немесе одан кейін ғана толыққанды өтетін түрі бар. Әрине, бұл арада ғалымдар жаңа әліпбиді ғылыми негізде пысықтап, кемшіліксіз нұсқасын әзірлеуге күш салмақ. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: «Қазақ тіліне реформа, тіпті жаңғырту қажет. Ғалымдарымыздың салмақты пікірін күтеміз» деп, тілдің орфографиялық тұрғыдан да реформалануы мүмкін екенін меңзеген еді. Сонымен қатар, Қазақстан бастамасын қолдаған Түркі мемлекеттері ұйымы ортақ түркі әліпбиін жасауға кірісті деген де хабар бар. Егер түркі әлеміне ортақ әліпби бекісе, Қазақстан соны негізге алуы ықтимал деп болжайтындар бар. Мұндай жағдайда жаңа әліпби түркітілдес халықтар арасында барынша үйлесімді болып, біздің елдің интеграция үдерісін жеңілдетуі мүмкін дейді мамандар.

Латын әліпбиіне көшу – тек әліпбиді ауыстыру емес, сонымен бірге ұлттық сананы жаңғырту жобасы ретінде қарастырылды. Оның тараптары бұл қадам қазақ тілінің төл табиғатын жаңғыртып, әлемдік ақпараттық кеңістікке кірігуін тездетеді деп үміттенеді. Расында, дүниежүзіндегі ақпараттардың 90%-ы латын қарпінде жарияланады, ғылым мен технология саласының тілі де көбіне латын жазуына негізделген.

Бұл тұрғыда уақыт өте Қазақстан да сырт қалмауы тиіс. Екінші жағынан, реформа созылған сайын қоғамдағы күмән күшейе түсуі мүмкін. Жастар бейресми ортада қазірдің өзінде латынша жазуға бейімделсе де, ресми орфографияның анықталмауы түрлі «шеберсымақ» әліпбилердің тарап кетуіне әкелді. Қазірдің өзінде көшедегі жазбаларда бір сөзді үш түрлі латынша жазатын жағдайлар кездеседі. Яғни ресми шешімнің кешеуілдеуі белгілі бір түсініксіздік пен бейберекет туғызуда. Дегенмен, сарапшылар асығыстық жасамай, бар мәселесін шешіп алған соң көшкен дұрыс деп санайды, әйтпесе аяқсыз қалған науқан тілге зиян тигізуі мүмкін. Қорыта айтқанда, латын әліпбиіне өту мәселесі уақытша кідірісте, бірақ күн тәртібінен түскен жоқ. Алдағы жылдары ғылыми негізделген жаңа жоба ұсынылып, қоғам дайындығы пісіп-жетілген кезде бұл тарихи қадам қайта жанданады деп топшылауға болады.