Әлемде 250 миллионнан аса адам түрлі кәсіподаққа мүше.

Қоғамдық бірлестіктің ең ірісі — Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясы. Оның құрамына 154 елден 160 миллионнан аса адам кіреді. Әсіресе Скандинавия елдерінде көрсеткіш жоғары. Ал Құрама Штаттарында халық кәсіподаққа кіруге құлықсыз. Әлемнің дамыған елдерінде қоғамдық бірлестіктер қалай жұмыс істейді?

АҚШ-та өндіріс қысқарып, қызмет көрсету саласының қарқынды дамуы кәсіподақтардың рөлін әлсіретті. Мәселен, Америкадағы General Motors секілді бірлестіктер зауыттарын шетелге көшірген. Есесіне Amazon мен Starbucks сияқты компаниялар алға шықты. Десе де, бұл салада кәсіподақ құру қиын, әрі кедергі көп. Uber немесе Deliveroo секілді онлайн қызмет көрсететін платформаларда әдетте фрилансерлер жұмыс істейді. Бұл кәсіподақ мүшелігіне қабылданбайтын еңбекші топ. Құрама Штаттарында көп компания қызметкерлері жарты күн жұмыс істейді. Ал кәсіподаққа мүше болу-болмау өз еркі. Жастар қоғамдық бірлестікті жемқорлықпен және қағазбастылықпен байланыстырады. Жалпы былтыр Құрама Штаттарында 16 млн жұмысшы кәсіподаққа мүше болды. Бұл бүкіл ел бойынша қызметкерлер санының тек 11,1 пайызына тең.

Киберспортшылар құқығын қорғайтын кәсіподақ

Ұлыбританияда кәсіби киберспортшылардың құқығын қорғайтын кәсіподақ бар. Ойыншылар мен жаттықтырушыларды және техникалық мамандардың басын қосатын қауымдастыққа 500-ден аса адам мүше. Кейінгі 4 жылда құқықтық көмек көрсетіп, еңбек жағдайын жақсартуға атсалысып келеді. Әсіресе психологиялық көңіл-күйіне көп көңіл бөледі. Өйткені киберспортшылардың 60 пайызы күйзеліске ұшырайды. Тұманды Альбион елі ойын индустриясы бойынша Еуропадағы ең ірі нарыққа ие. Бұл салада 73 мың кәсіби ойынша бар. Кәсіподақ басшылығы киберспорт классикалық спорт түріне теңестіріліп, құқығы мен психологиялық күйі заңмен қорғалуы тиіс, деп санайды.

Кәсіподаққа мүше болу көрсеткіші жоғары елдер

Швецияда жалақы, жұмыс уақыты, демалыс секілді мәселелерді мемлекет емес, кәсіподақтар мен жұмыс беруші ұйымдар өзара шешеді. Сондай-ақ еңбек нарығын реттеуге араласып, білім беру және мамандарды қайта даярлауға да атсалысады. Тиісінше билік кәсіподақтарға қолдау көрсетеді. Мысалы, бірлестік құрамына кірген әр адам үшін қосымша ақы төлейді. Салық бойынша жеңілдіктер жасайды. Норвегияда да жұмыс істейтіндердің жартысы кәсіподақ құрамына кіреді. Мұнда қоғамдық бірлестіктер мұнайдан түскен табыстың әділетті бөлінуін қадағалайды. Сондай-ақ инфляцияны тежеу, қара алтын қорын басқару секілді маңызды экономикалық мәселелерге де араласады.

Зайнұр Байжігіт