Азаматтық қоғамның дамуы әлемнің түкпір-түкпірінде түрліше өрбіп жатыр. Үкіметтік емес ұйымдар қандай бағыттарда жұмыс істейді? Олардың қоғамға әсері қандай?
АҚШ-та үкіметтік емес ұйымдар демократия мен азаматтық қоғамның негізін құрайды. Елде 1,8 млн-нан астам ұйым түрлі салаларда – білім, денсаулық сақтау, құқық қорғау және қайырымдылықта қызмет етеді. Олар үкіметпен тығыз серіктестік орнатып, әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асырады. Бұл – тиімді әрі көпжақты тәсіл. Қаржыландыру көздері – мемлекеттік гранттар, жеке демеушілер мен халықтың қайырымдылығы. Жыл сайын әр Америка азаматы қайырымдылыққа орташа есеппен 1000 доллар жұмсайды.
Германияда үкіметтік емес ұйымдар әлеуметтік қызметтің маңызды құрамдас бөлігіне айналған. Мигранттарды қолдау, денсаулық сақтау, білім беру және экология саласында белсенді жұмыс істейтін мыңдаған ұйым мемлекет тарапынан қаржылық қолдау алады. Құқықтық база ұйымдардың ашықтығын қамтамасыз етіп, салықтық жеңілдіктерді көздейді. Мұнда азаматтық қоғам мен үкіметтің арасындағы өзара тиімді серіктестік қоғамдық тұрақтылықтың кепілі ретінде бағаланады.
Үндістанда 3 млн-ға жуық үкіметтік емес ұйым тіркелген. Олар негізінен кедейлікпен күрес, білім беру, денсаулық және экология салаларында қызмет көрсетеді. Дегенмен шетелдік қаржыландыруға қатаң бақылау орнатылған. Федералды заң аясында кейбір ұйымдарға шектеулер қойылады. Бұған қарамастан азаматтық белсенділік жоғары деңгейде сақталып, үкіметтік емес ұйымдар ауылдық және қалалық аудандарда нақты көмек ұсынады.
Сербиядағы үкіметтік емес ұйымдар адам құқықтарын қорғау және демократияны дамытуға бағытталған. Бірақ үкімет кейбір ұйымдарды «шетел агенттері» деп танып, қысым көрсетіп отыр. Қаржыландырудың басым бөлігі халықаралық донорлардан түседі, ішкі қолдау аз. Солай бола тұра азаматтық қоғам белсенділері сөз бостандығы мен заң үстемдігін қорғау үшін күресіп келеді.
Жапонияда үкіметтік емес ұйымдар көбіне экология мен төтенше жағдайлар кезінде көмек көрсетуге бағытталған. Олар мемлекеттік гранттар мен жеке демеушілердің қолдауымен қаржыландырылып, әлеуметтік қызметтерді қамтамасыз етеді. Азаматтық қоғам салыстырмалы түрде кей елдерден баяу дамығанымен, ашықтық пен қоғамдағы белсенділік маңызы артып келеді. Күншығыс елінде үкіметтік емес ұйымдар қоғамдағы маңызды мәселелерді шешуде сенімді серіктес ретінде танымал.
Авторы: Нұрбике Жігер
