Өскеменде өндіріліп жатқан ұн қап-қабымен шетелдерге де экспортталады. Сұранысқа ие өнім өндіретін Өскемен ұн тарту комбинаты 1960 жылдары Ертістің жағасынан орын тепкен. Дәл осы қамбада аймақты ұнмен қамтитындай бидай сақталып, ұн тартылып отырған. Содан бері комбинат бүгінге дейін дамылсыз жұмыс істеп келеді.

Алғашында жаңадан құрылған кешенде 29 тонна бидай сақталып, тәулігіне 300 тонна ұн шығарылып отырыпты. Сондай-ақ жылына 120 тонна жем өндірілген. Кейінен кеңес үкіметі тарап, жұмысы бәсеңдеген комбинат 1999 жылы жаңа қарқынмен қайта жұмыс істей бастаған. Осыдан бес жыл бұрын жаңа элеватордың жұ­мысын күшейту үшін қамбаға зама­науи қондырғылар орнатылды. Кә­сіп­орын аумағында жаңа зауыт пайда болып, немістің «Retkus» атты қондырғысы іске қосылды. Диірмен де жаңартылды. Өнімнің сапасын арттыру мақсатында заманға сай өнді­рістік-технологиялық зертхана ашыл­ды. Зертханадағы «SDmatik» құрылғысы ұнның сапасын жан-жақты, мұқият тексеріп отырады.

– Мұнда зертханашылар да­йын қамырдың сапасын тексереді. Атап айтсақ, ұнның көтерілуі, сапасы, бәрі арнайы аппараттардан өтеді. Алдымен қамбаға түскен бидайдан сынамаға аз бөлшегін алып, шағын диірменге саламыз. Одан шыққан ұнды арнайы аппа­раттарға салып, тексереміз. Барлы­ғы автоматтандырылған, – дейді өндірістік орталықтың директоры Жания Бекбаева.

Бидайдың басым бөлігі Шығыс Қазақстанның егістіктерінен жиналады. Әсіресе Глубокое, Самар, Шемонаиха, Көкпекті аудандарынан жеткізіледі. Мамандардың айтуынша, осы өңірдегі өнімнің ақуызы жоға­ры, сапасы артық. Оны зертханашы­лар да дәлелдеген. Сондықтан шикізатпен қамтамасыз етіп отырған мамандар да сапаға қарай жұмыс істейді.

– Ұн жасауға Шығыс Қазақстан­да­ғы жері құнарлы аудандарынан бидай сатып аламыз. Себебі бұл жақтың климаты салқын. Де­мек барлық аудандардағы бидай бірдей емес. Бізде өндіріліп отырған ұн «Ақмарал» деген атаумен брендке айналған. Соның сапасын түсіріп алмау үшін тексерілген шаруашылықтармен ғана жұмыс істейміз, – дейді шикізатпен қамту бөлімінің маманы Дәулет Ауғанбаев.

Ат шаптырым аумақты алып жат­қан кәсіпорынды аралап жүріп түсінгеніміз, күздің күні мұндағы қамбаларға астық толтырылады. Ол сапасына қарай сұрыпталады. Тұқымдықтар жеке төгіледі. Оларды сақтау температурасы да бар. Содан кейін арнайы қалбырдан өтіп, тазартылады. Зертханадан өткен бидай диірменге жіберіледі. Алып диірменнен жылына 32 мың тонна ұн, 4,5 мың тонна жем өндіріледі. Қамбада 48 мың тоннаға дейін ши­кізат сақталады. Диірменнен шық­қан да­йын өнім 25, 50 кило­граммдық қаптарға қапталып, тапсырыс берушілерге жөнелтіледі. Жө­нел­тудің де жолы оңай. Кәсіпорын аумағынан темір­­­жол да өтіп жатыр. Вагон-вагон ұн шығаратын кәсіпорындар Шығыста осы ғана. Мұның бәрі қарапайым жұмысшы еңбек адамдарының қолымен жүзеге асырылады. Техно­­логия дамып, барлығы автоматтандырылса да, «Өскемен ұн тарту комбинатында» 200-ге жуық адам қызмет атқарады.

– Аппараттан саулап түскен ұнды қаптап, қаптың аузын тігіп, конвейер­ге жіберіп тұрамын. Ол жақтан жүк көтеруші бақшалап жинайды. Күніне мыңға дейін ұн қаптаймыз, – дейді аппараттың құлағында тұрған Баршагүл Қамбетай.

Бәрінен де иығына 50 килограмм ұн салып, оны жинастырып жүрген жүкшінің еңбегі ерен екен. Күніне он емес, мың қапқа дейін ұн көтеру нағыз мықтылық. Соған қарай жалақылары да жоғары деседі кәсіпорын басшылығы. Оның тағы бір дәлелі, мұндағы жұмысшылардың басым көпшілігі бұрыннан істеп келе жатыр. Ұн комбинатынан тек зейнетке шығады деп әзілдейді өзара. Тіпті зейнетке шығып алып, жұмыстарын жалғастырып жүрген мамандар да баршылық. Керісінше, келіп жатқан жас мамандар да жоқ емес. Олар көбінесе маркетинг жағымен айналысады.

– Ұзақ жылдар бойы еліміздегі ірі наубайханалар мен макарон фабрикаларына сапалы ұн жеткізіп келеміз. Кәсіпорынның өнімі негізінен ішкі нарыққа шығарылады. Орталық Азия­ға да жөнелтіп отырмыз. Атап айт­сам, Өзбекстан, Қырғызстан, Ауған­стан елдерінен сұраныс жоғары, – дей­ді «Өскемен ұн тарту комбинаты» сату бөлімінің басшысы Аслан Ибраимов.

Сұраныстың өте жоғары екендігі ауладағы ерсілі-қарсылы жүріп жат­қан жүк көліктерінен-ақ байқа­­ла­ды. Одан бөлек, вагондарға қан­шама қап ұн тиеліп жатыр. Айтқандай, аптаның белгілі бір күндерінде жекелеген тұрғындар да кәсіпорын аума­ғынан арзан бағада ұн сатып алуларына болады. Өнімнің басым бөлігі көтерме үлгімен сатылатындықтан, шағын қаптамаларға қапталмайды. Ең бас­тысы, ұнның қай сорты болмасын, жоғары сапалы.

Шығыс Қазақстан облысы