
Қазіргі таңда цифрлық технологиялардың шарықтап дамуына байланысты адамдардың күнделікті өмірі мен қаржылық қызметтері толығымен интернет кеңістігімен байланысты. Банк карталарын пайдалану, онлайн сауда жасау, әлеуметтік желілер мен мессенджерлер арқылы байланысу – барлығы да азаматтардың өмірін жеңілдеткенімен қатар, белгілі бір деңгейде қауіптерге де жол ашып отыр. Соның ішінде, интернет-алаяқтық – қазіргі заманның ең күрделі қауіптерінің бірі ретінде күн тәртібінен түспей келеді.
Осыған байланысты Түркістан қаласы Полиция басқармасының қызметкерлері қала тұрғындарының, соның ішінде денсаулық сақтау саласы қызметкерлерінің арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейтіп, интернет-алаяқтықтың түрлері мен олардан сақтану жолдарын түсіндіру бағытында арнайы іс-шара өткізді. Сонымен бірге адамдар көп шоғырланатын аумақтарда – ауруханалар, сауда үйлері, базарлар мен қоғамдық орындарда ескертпе парақшалар таратылып, азаматтардың назарына маңызды кеңестер ұсынылды. Бұл туралы Түркістан облыстық Полиция департаменті хабарлады.
Құқық қорғау қызметкерлерінің айтуынша, соңғы уақытта алаяқтар азаматтардың сеніміне кіру үшін түрлі әлеуметтік инженерия әдістерін, яғни алдау, психологиялық қысым, үрей туғызу сынды тәсілдерді жиі қолдана бастады. Олар өздерін банк қызметкері, полиция, ҰҚК өкілі, тіпті салық органдарының маманы ретінде таныстырып, жеке мәліметтер мен банк картасының деректерін сұрайды, жалған қылмыстық істің барысын айтып қорқытады немесе аккаунтыңыз бұзылды деп сендіреді.
Интернет-алаяқтықтың кең тараған түрлері мыналар:
"Банк қызметкерімін" деген қоңыраулар – сізге хабарласып, шотыңыздан күмәнді операция орындалды деп, SMS-код сұрайды немесе қосымшаны жүктетіп, жеке мәліметтеріңізді ұрлайды;
"Сыйлық ұттыңыз" деген хабарламалар – бейтаныс нөмірден келген хабарламада ұтыс ойын жеңімпазы болдыңыз деп, салық немесе жеткізу құнын төлеуді сұрайды;
"Арзан тауар" немесе "қызмет" түрінде жарнамалар – жалған сайттар арқылы төмен бағамен тауар ұсынады, алдын-ала төлем алған соң байланыс үзіледі;
"Интернеттен оңай ақша табу" ұсыныстары – аз уақыт ішінде табыс табасыз деп, бастапқы жарна немесе "аккаунт белсендіру" үшін ақша талап етеді;
WhatsApp/Telegram арқылы сілтеме тарату – белгісіз аккаунттан келген сілтемелер арқылы сіздің құрылғыңызға вирус жіберіп, деректеріңізге қол жеткізеді.
Осыған орай, Түркістан қаласы Полиция басқармасы азаматтарға мына маңызды ескертулерді қаперге алуды сұрайды:
Егер сізге банк немесе құқық қорғау органының қызметкері ретінде хабарласып, карта нөміріңізді, PIN-кодты, SMS арқылы келген құпия кодты немесе жеке мәліметтеріңізді сұраса – ешқашан айтпаңыз!
Алдын ала төлем жасауды талап ететін арзан қызметтер мен тауар жарнамаларына сенбеңіз. Ақшаны жібермес бұрын, ақпараттың ресми көздерін тексеріңіз.
"Ұтыс ұттыңыз", "Сыйлық аласыз" деген жалған ұсыныстарға алданып қалмаңыз. Ешбір беделді ұйым сыйлық үшін сізден төлем талап етпейді.
Белгісіз сілтемелерге кірмеңіз, әсіресе бейтаныс адамдардан келген мессенджердегі хабарламаларға сақ болыңыз. Мұндай сілтемелер арқылы алаяқтар құрылғыңызға толық қол жеткізуі мүмкін.
Жеке деректеріңізді әлеуметтік желіде жарияламаңыз және электронды құрылғыларыңызды антивируспен қорғаңыз. Банк қосымшаларын жүктегенде тек ресми дүкендерді (Play Market, App Store) пайдаланыңыз.
Қаржылық шешім қабылдамас бұрын, ешқашан асығыс әрекет жасамаңыз. Алаяқтар көбінесе шұғыл әрекет етуге итермелейді – бұл олардың басты тәсілі.
Қаржылық қауіпсіздік – тек банктер мен полицияның ғана емес, әрбір азаматтың жеке жауапкершілігіне байланысты. Қаржы саласындағы алаяқтықтың алдын алудың басты жолы – қаржылық және цифрлық сауаттылықты арттыру. Сондықтан полиция қызметкерлері тұрғындарды интернеттегі күмәнді ұсыныстардан сақ болуға шақырып, әрбір азаматты өзінің және отбасының қауіпсіздігіне жауапкершілікпен қарауға үндейді.
Мамандардың айтуынша, интернет-алаяқтық фактісі орын алған жағдайда азаматтар тез арада "102" нөміріне хабарласып, оқиғаны тіркеу қажет. Сондай-ақ банк карталарының бұғатталуын қамтамасыз етіп, құқық қорғау органдарына ресми арыз жазу ұсынылады.
Түркістан қаласы Полиция басқармасы осындай ақпараттық іс-шараларды алдағы уақытта да тұрақты түрде өткізуді жоспарлап отыр. Мақсат – құқықтық мәдениетті қалыптастыру арқылы қауіпсіз қоғам құру, әр азаматтың заңдық және қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз ету.