ХХ ғасырда жүргізілген ядролық сынақтар бүгінгі таңда, әсіресе Орталық Азияда қатты сезіліп отырған өзінің апатты салдарларын мұраға қалдырды.

Бұл жай ғана эксперименттер емес, орыны толмас экологиялық апаттарға әкеп соқтырып, соның салдарынан әлі күнге дейін адамдардың денсаулығына және сынақтар өткізілген өңірлердегі қоршаған ортаның жай-күйіне айтарлықтай қатты әсер етуде.

Орталық Азия, оның ішінде Қазақстан Кеңес Одағы өзінің ядролық арсеналын жаппай сынақтан өткізген Семей полигонындағы ядролық сынақтардың ауыр мұрасымен бетпе-бет келіп отырған жайы бар. Бұл өңір «қырғи қабақ соғыс» кезінде жасалған жер үсті һәм жер асты ядролық сынақтарының арқасында әлемдегі ең ластанған өңірдің біріне айналды. Жергілікті халық денсаулықтың нашарлауы, экологиялық апаттар және терең әлеуметтік салдарлар сынды көптеген проблемаларға тап болды. Қазақстан әлі күнге дейін сынақтардың зардаптарымен күресуде денсаулық сақтау дағдарысына, тұрақсыз экономикаға және халықтың маргиналдануына ұшырап отыр.

«The Diplomat» басылымы атап өткендей, сынақтардың аяқталып, мүлдем тоқтағанына қарамастан, олардың салдары Орталық Азия мен Қазақстан үшін бүгінге дейін өте өзекті болып қалуда.

Антрополог Ставковскийдің айтуынша, ел билігі жергілікті тұрғындардың денсаулығы мен өміріне ұзақ мерзімді із қалдырған радиация проблемаларымен бетпе-бет келуде.

«Қазақстан әлемдегі ең ластанған ландшафттардың бірінің қалдықтарын мұра етіп алды», - деп атап өтті ол. Бұл проблемалар тек радиациялық әсермен ғана шектелмейді: олар экономиканы, қоғамдық денсаулықты және жергілікті қоғамдастықтардың әлеуметтік жағдайын да қозғап, осындай қасіретке тап болған елді әлі күнге дейін қалпына келтіру жолдарын іздеуге мәжбүрлейді.

Семей ядролық сынақ полигоны 1947 жылы Қазақстанда құрылып, іле-шала ядролық қаруды сынауға арналған әлемдегі ең ірі орталықтардың біріне айналды. Полигондағы алғашқы ядролық сынақ 1949 жылғы 29 тамызда өтіп, осы жерді 40 жылдан астам пайдаланудың нәтижесінде аумақ радиациямен ластанып, ақыр аяғында 1,2 миллионнан астам адамның денсаулығына әсер етті.

Полигон 1991 жылы жаппай наразылықтар мен Олжас Сүлейменов басқарған антиядролық қозғалыстың әрекеттерінен кейін жабылды, ал жабу туралы ресми Жарлыққа сол кездегі Қазақстан президенті Назарбаев қол қойды.