Бұл биыл 1 қаңтардан бастап күшіне енген «Мемлекеттік сатып алу туралы» Заңы аясында жүзеге асып отыр. Қаржы министрлігі бұл жерде мемлекеттік әрі квазимемлекеттік сектордың сатыпалымдары біріктірілетінін хабарлады.

Енді қызмет көрсетушілер бірыңғай порталдың көмегімен тендерлерге қатыса алады. Бұл елдегі бизнес процестерге қалай әсер етеді? Қоғамда қандай пікір бар?

Бұл – еліміздегі мемлекеттік және квазимемлекеттік сатып алу порталдарын біріктіретін платформа. Яғни бір сайт арқылы барлық сектордың тендерлеріне қатысуға мүмкіндік бар. Бұрын ол үшін әр сайтқа жеке кіріп, авторизация жасау керек болатын.

Айдос Сыдықов, Электрондық қаржы орталығы АҚ-ның Басқарушы директоры

- Бүгінгі күні бірыңғай сатып алу платформасына жеті электронды сауда алаңы қосылған. Ол электронды мемлекеттік сатып алу web-порталы қазіргі жұмыс атқарып жатқан ең басты web-портал. Сосын «Cамұрық Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының сатып алулар порталы, сонымен қатар «Митуорк» ЖШС еуразиялық электрондық порталы, «СК-фармацияның» сатып алу порталы, медициналық сақтандыру қоры порталы, және web медициналық сатып алулар порталдары осы бір жүйеге интеграция жасалған. Құрылыс және өнеркәсіп министрлігінің жер қойнауын пайдаланушыларды ықпалдастыру бойынша порталы бар. Сол порталмен интеграция бойынша жұмыс жүргізіліп жатыр.

Осылайша ашықтық қамтамасыз етілмек. Яғни барлық сатып алулар жөніндегі ақпарат бір жүйеге жинақталады. Ел бойынша өтіп жатқан барлық тендерлерді талдауға мүмкіндік бар.

Ербол Сардарбеков, сарапшы:

- Бізде қазір бірнеше порталдар бар. Мысалы, «Митуорк» порталы бар. Ол бір арнайы басқа тапсырыс беруші өткізеді. «Самұрық» бар. Ол ұлттық компаниялар өткізеді. Одан кейін недлок деген бар. Жерді пайдаланушылардың арасында өткізетін тендерлер. Сосын тағы да басқа порталдар бар. Оның бәрін әрине, біріктірсе ол дұрыс болады. Себебі мемлекеттің қаражаты ғой. Сондықтан бір көзден, ашық түрде жүрып жатса, кәсіпкерге де ыңғайлы. Өйткені ол біліп отырады. Бір жерден қарайды. Сондай-ақ тексерушіге де оңай болады. Себебі ол бір жерден ғана қарайды, бір жерден тексереді. Әр порталға кіріп отырмайды.

Дегенмен бұл барлық сектор тек бір сайтта отырады деген сөз емес. Тек Бірыңғай сатып алу платформасы арқылы басқа сайттарға тікелей өту мүмкіндігі бар. Яғни бұл платформа бірнеше бөлмеге кіретін ортақ есік қана болмақ. Сонымен қатар әр сектор өз ережесі бойынша жұмыс істейді.

Руслан Шоқаев, «Атамекен» ҰКП басқарушы директоры, реттелетін сатып алу департаментінің директоры:

- Сатып алу сайттары интеграцияланып жатыр. Алайда олардың заңнамалары әртүрлі. Мемлекеттік органдар мемлекеттік сатып алу ережелеріне бағынады. Квазимемлекеттік сектор сатып алулары – басқа, «Самұрық» – басқа тәртіппен жұмыс істейді. Бұлардың бәрі бірыңғай стандартқа келсе, бизнеске ыңғайлы болар еді. Себебі ережелер көп өзгереді. Сондықтан тендерлерге қатысатын кәсіпкерлер барлық нормативтерді қадағалап отыруға мәжбүр. Сондай-ақ әр сектордың сатып алу талаптары әртүрлі болғандықтан қиындық туындайды.

Бұл мәселені Мемлекет басшысы да бірнеше рет көтерген. Сондықтан мемлекеттік және квазимемлекеттік сектордың сатып алулары заңнамаларын біріздендіру бойынша жұмыстар жүріп жатыр. Мәселен, бүгінде әлеуетті өнім берушілерге қойылатын шектеулер мен талаптар екі жақта да бірдей. Сонымен қатар отандық өндірісті қолдау ережелері, яғни міндетті аванс, сондай-ақ көптеген төлемдерден босатылуға байланысты тәртіп ортақ. Алайда «Самұрық Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының сатып алуларында бірнеше өзгешелік бар.

Мейрамбек Таңжарықов, ҚР ҚМ Мемлекеттік сатып алу және квазимемлекеттік секторының заңнамасы департаменті директорының орынбасары:

- «Самұрық Қазына» әл-ауқат қорының» өзінің мақсаты бар. өзінің инвестициялық және стратегиялық жобалары бар. Біз оларды мемлекеттік сатып алу рәсімдерінің шеңберіне бірден жұлып алып келуіміз – қиын жағдай. Алайда мына 2022 жылғы Мемлекет басшысының тапсырмасының шеңберінде «Самұрық Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының» сатып алу тәртібі толығымен қайта қаралған болатын. Мейлінше мемлекеттік сатып алу рәсіміне жақындатылды. Сонымен қатар «Самұрық Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының» тәртібінде қандай да бір норма өзгеретін болса олар міндетті түрде бірінші кезекте қаржы министрлігімен, одан кейін бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігімен және де «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен міндетті түрде келісуі керек.

Қазір ішкі мемлекеттік аудит қызметі тек мемлекеттік сатып алу рәсімдері бойынша ғана камералдық бақылау жүргізеді. Алайда жақында бұл ереже де өзгеруі мүмкін. Себебі бұл органға квазимемлекеттік секторды да тексеру құзыретін беру мәселесі пысықталып жатыр. Яғни болашақта бюджетттен шығатын барлық қаражат бірдей қадағаланып, бір ережеге бағынады деген сөз.