Шетелде білім алу – бүгінде талапшыл жасқа қолжетімді дүние. Әлемнің үздік оқу орындарында оқып-тоқып, тәжірибе жинаймын дейтін жастар қатары жылдан жылға артып келеді.

Бірқатар мемлекеттер мұндай мүмкіндік ұсынып қана қоймай, кейін елге қызмет етуді міндеттеу арқылы экономикасын дамытып отыр.

Ағылшын тілінде brain drain және brain gain деген түсінік бар. Алғашқысы – дарынды жастардың шетелге кетіп, қайта оралмауы, яғни, елдің білікті мамандарынан айырылуы. Екіншісі – шетелде оқыған білімді жастардың елге оралып, түрлі саланы дамытуға үлес қосуы. Сарапшылардың пікірінше, дәл осы соңғы тәжірибе – экономиканы түлетудің басты тетігі.

Мәселен, Қытай соңғы онжылдықта жастарды шетелде оқыту мен алған білімін елдің игілігіне жұмсауды басты стратегияға айналдырды. China Scholarship Council бағдарламасы арқылы жыл сайын мыңдаған студент әлемнің жетекші университеттеріне жол тартады. Оқу бітірген соң олар ғылым мен технология, медицина, инженерия және инновациялық өндіріс саласында еңбек етіп, жаңа жобаларды жүзеге асырады. Сарапшылардың пікірінше, осы тәжірибе Қытайды қысқа мерзімде жаһандық ғылыми-технологиялық орталыққа айналдырды. Бүгінде шетелде білім алған қытайлық ғалымдар жасанды интеллект, биотехнология және жасыл энергетика саласында халықаралық деңгейде зерттеу жүргізіп жүр.

Үндістан да мамандарын алпауыт елдерде даярлап, ұлттық ІТ-индустрия мен медицина саласына басымдық беріп отыр. Соның арқасында үнді компаниялары әлемдік нарыққа шықты. Ресми деректерге сүйенсек, былтырдың өзінде 760 мың үнді азаматы шетелде жоғары білім алған. UNESCO мәліметі бойынша мемлекеттік шәкіртақымен оқуға жіберілгендердің 78%-і елге қайтып келеді. Олар кәсіпкерлікпен айналысып немесе мемлекеттік қызметке араласады. Мәселен, Кембриджде білім алған жастардың бірі агротех стартап құрып, 5 млн доллар инвестиция тартқан. Бұл жоба жергілікті фермерлер табысын 30%-ке арттырған.

Адам капиталын дамытуға мол қаржы құйып отырған елдердің үштігінде Сауд Арабиясы бар. Биылдың өзінде бұл елдің мемлекеттік шәкіртақысымен 53 мың студент 56 мемлекетте білім алып жатыр. Тәжірибе жинап келген жастар Сауд Арабиясының медицина, мұнай-газ, энергетика және ІТ салаларында еңбек етіп жүр. Сарапшылардың айтуынша, бұл – елдің «Vision 2030» стратегиясына сәйкес, адами ресурстарға жасалған ең ірі инвестиция.