"Адам көркі шүберек" дегендей, киім де адамзаттың ең басты қажеттілігінің бірі саналады.

Жаһанның әр бұрышында киім құны әр түрлі. Дегенмен басқасы басқа, Қазақстан да киімі қымбат елдердің қатарына кіріп отыр. Инфляцияның көшінен "шүберектің" құны да қалмай өсіпті.

Енді нақты сандарға көз жүгіртейік. Numbeo мәліметтері бойынша, 2025 жылдың қарашасында Қазақстанда джинс шалбары жұбының (орта таптың сұранысындағы Levis 501 немесе ұқсас брендтер) орташа бағасы 32,1 мың теңгені құраған. Салыстырып қарар болсақ, дәл осы бренд Қырғызстанда – 18,8 мың, Өзбекстанда – 20,6 мың, Қытайда – 22 мың, Жапонияға – 22,5 мың, тіпті алпауыт АҚШ-тың өзінде 26,8 мың теңге тұрады.

Сонда Қазақстандағы қымбатшылық көрші елдерді ғана емес, дамыған мемлекеттердегі бағаның өзінен асып тұр. Біздегіден қымбаты тек санкция шырмауында жатқан Ресейде (37,1 мың теңге) мен жалақысы бірнеше есе жоғары кәрі құрлық елдерінде – Польша (44 мың), Германия (47,4 мың) және Франция (53,7 мың теңге).

Ал Zara, H&M желілік дүкендердегі жазғы көйлектің Қазақстандағы орташа бағасы – 21 мың теңге. Польшада – 21,4 мың, АҚШ-та 21,8 мың теңге тұрады. Бірақ дәл сол көйлек Жапонияда – 15 мың, Қытайда – 16,7 мың, Канадада – 20,6 мың теңге теңгеге бағаланған.

Nike кроссовкалары қазақстандықтарға орта есеппен 47 мың теңгеге шығады. Мұндай аяқ киім Жапонияда – 29,6 мың, Қытайда – 36,7 мың, Оңтүстік Кореяда – 38,7 мың, Канадада – 44,2 мың, АҚШ-та – 46,3 мың теңге, яғни, бізден арзанырақ сатылады.

Қазақстанда ерлерге арналған былғары туфлидің орташа бағасы – 48,4 мың теңге. Бірқатар елдерде оның да бағасы төмен: Жапонияда – 41,5 мың, Қырғызстанда – 46,3 мың, Түркияда – 46,8 мың теңге. Тек Ресей мен Өзбекстанда бұл аяқ киім бізге қарағанда әлдеқайда қымбаттау – 56,7-63 мың теңге.

Қарап отырсақ, барлық елдерде сатылып отырған бір өнім, логистика жайлы сөз қозғайтын болсақ, бізден де алшақ елдер көп. Соған қарамастан бұл қымбатшылықтың сыры неде? Сарапшылар әдеттегідей бұған ішкі қажеттіліктің импортқа тым тәуелді болуын және теңгенің құнсыздануы әсерінен, доллар бағамымен келетін заттың құны өсіруін себеп ретінде санайды.

– Мәселені сыртқы және ішкі факторлармен бөліп байланыстыруға болады. Сыртқы факторларды айтсақ, 5 жыл бұрынғы пандемия зардабы, геосаяси оқиғалар. Көрші Ресей санкцияға ілікті, ал Қазақстан экономикасының осы елге импорттық тәуелділігі 40 пайыздан асады. Ішкі факторға келгенде ең әуелі бюджет шығындарының теңгерімсіз өсуін атаймыз. Кірісімізден шығысымыз көп. Үкімет ішкі қажеттілікті импорт есебінен емес, ел ішіндегі өндірістен өтеу жолдарын іздей бастауға тиіс. Ең бірінші, азық-түлік инфляциясының алдын алу керек. Халықтың табысы автокөлік, киім-кешектен бұрын күнделікті азғантай қажеттілігіне де жетпей жатыр, – дейді экономист Бауыржан Ысқақов.

Бір қызығы, халық жағдайының қиын екені сол, қазақстандықтар шетелдерден келетін қыстық киімді аз сатып алатын болыпты. Мәселен, биыл алғашқы 9 айда елге 9,2 млн жемпір, пуловер және кардиган әкелінді. Бұл 2024 жылдың 9 айымен салыстырғанда екі есеге жуық аз. Бұл сан халық жылы киімдерге халық сұранысының азайғанын айшықтап отыр.

Бұл кезеңде елге келген курткалар мен пальто да 1,7 есеге кеміп, 6,4 млн данамен шектелген. Арзан өнім ұсынатын Қытайдан аталған тауардың импорты 2,5 есеге, ал Түркиядан 2,7 есеге төмендеген. Яғни, ақшасын үнемдеуді мақсат еткен жұрт қалың сырт киім болсын, жемпір, қолғап пен қыстық бас киімін жаңалаудан айнып, былтырғысын қанағат етіп жатқандай.