Алдағы 15 жылда әлемде 150 жаңа атомдық реактор салу жоспарланып отыр.
Ал барлық атом электр станцияларының жиынтық қуаты 2050 жылға қарай екі жарым есе артуы мүмкін. Бұл болжамдар осы күндері Парижде өтіп жатқан Дүниежүзілік ядролық энергетика көрмесінде айтылды. Шараға 80-нен астам елден келген 1000 компания қатысуда. Олардың қатарында биыл алғаш рет Қазақстан да бар.
Алтыншы Дүниежүзілік ядролық көрменің ашылуында бәрі бір ауыздан ядролық саланың қайта өрлеуі туралы айтты. Бельгия мен Аргентинада бұрынғы реакторлардың қызмет ету мерзімі ұзартылып жатса, Франция мен Үндістанда — жаңа станциялар қосылып жатыр, ал Вьетнам мен Қазақстанда алғашқы атом электр станциялары салынбақ. МАГАТЭ мен Халықаралық энергетикалық агенттік өкілдері атап өткендей, бейбіт атомға сұраныс бұрын-соңды болмаған қарқынмен өсіп келеді. Бұған себеп — электр энергиясының тапшылығы, жасанды интеллекттің жаппай дамуы және климаттық өзгерістер. Осы ретте Халықаралық атом энергиясы агенттігі Қазақстанның рөлі артып келе жатқанын атап өтті.
Рафаэль Гросси, МАГАТЭ бас директоры:
- Қазақстанның әзірге өз ядролық энергетикасы болмаса да, ол әлемдік атом саласында маңызды рөл атқарып келеді. Бұл ел уран өндіру мен өңдеуде жетекші мемлекеттердің бірі. Референдумнан кейін Қазақстан атом энергетикасын дамытуға бет бұрды. Менің ойымша, мұндай шешім — инфрақұрылымы мен технологиялық базасы мықты ел үшін дұрыс қадам. Осы факторлардың арқасында Қазақстан бұл бағытта өзге елдерге қарағанда жылдамырақ ілгерілей алады деп ойлаймын.
Әлемнің мыңдаған компаниясы жиналған ең ірі көрмеде биыл Қазақстан да бар.
Бұл жерде «Қазатомөнеркәсіп», Ядролық физика институты, Ұлттық ядролық орталық және Қазақстанның атом энергиясы жөніндегі агенттігі өз жобаларын таныстырып, әріптестерімен кездесулер өткізуде.
Дастан Көшербаев, «Қазатомөнеркәсіп» стратегия және халықаралық даму жөніндегі бас директоры:
- Өте ауқымды іс-шара. Мұнда ядролық индустрияның негізгі ойыншылары түгел дерлік қатысып отыр. Қазақстан 2011 жылдан бері уран өндіру көлемі бойынша әлемде бірінші орынға ие. 2018 жылдан бастап біз жаңа қағидатты ұстанамыз: value over volume, яғни «көлемнен гөрі құндылық маңызды». Біз үшін басты мақсат — өндіріс көлемін арттыру емес, уранның әр фунтын мүмкіндігінше тиімді бағада сату.
Саябек Сахиев, ядролық физика институтының бас директоры:
- Тоқсан екінші жылдан бастап Қазақстан атом энергиясын бейбітшілік мақсатында қолданып жүргеніне әлемге кең таралып келе жатыр. Әлемге әйгілі Urano Франция компаниясына біздің ядролық физика институты радиоизотоп сатып жатқанына екі жылдай асып бара жатыр. Гренобль қаласында Лауэ-Ланжевен институты бар, жалпы Еуроодақтық сегіз ғылыми орталықтарының ең үлкеннің бірі, сол институтпен Ядролық физикалық институты 2016 дан бері тығыз жақсы қызмет істеп келе жатыр.
Қазақстанның ғылыми қауымдастығы мен компаниялары көп жылдан бері Франция, Ресей, Жапония және басқа елдермен қауіпсіз атом энергетикасын дамыту, изотоптар өндіру және қолданбалы ғылыми зерттеулер салаларында ынтымақтастық орнатқан. Елде АЭС құрылысына байланысты атом энергетикасының жаңа дәуірінің басталуы осы әріптестікті нығайтып, салада жаңа кадрлардың өсуіне серпін береді,-дейді сарапшылар. Әлемдегі ең ірі электр энергиясын экспорттаушы Францияның бұл бағытта Қазақстанмен бөлісер тәжірибесі мол.
Сильван Гиоге, Францияның Қазақстандағы Елшісі:
- Біздің компаниялар инженерлік кеңесші ретінде Қазақстанда алғашқы атом электр станциясын салу жобасына қатысуда. Қазір коммерциялық ынтымақтастықты кеңейту жөнінде келіссөздер жүріп жатыр, өйткені Қазақстанда болашақ станциялар құрылысына қатысу үшін инженерлер мен техникалық мамандарды даярлау қажеттілігі жоғары. Франция осы бағытта оқыту мен университеттік тәжірибесін ұсына алады.
Күн мен жел секілді баламалы қуат көздеріне қарағанда, ядролық энергетика ауа райына тәуелсіз, төмен көміртекті электр энергиясын өндіреді. Оның тұрақтылығы CO₂-ны азайтуға, шығындарды бақылауға және желідегі тепе-теңдікті сақтауға мүмкіндік береді. Дәл осы туралы былтыр Дубайда өткен БҰҰ климаттық конференциясында да айтылған еді. Онда Қазақстанды қоса алғанда 20 мемлекет әлемдік ядролық қуатты үш есеге арттыру туралы декларацияға қол қойған.
Айдана Айтбекқызы, Руслан Өміржан
