Еңбек мигранттарының жаппай кетуі көрші елдің құрылыс саласында дағдарыс тудырды.

Ресейде жаңа тұрғын үй кешендерінің құрылысына рұқсат сұрап жүгіну және берілген рұқсаттар саны 2025 жылдың басынан бері 22%-ға күрт құлап, 2016 жылғы деңгейге дейін түсіп кетті.

"Генератор Недвижимости" жылжымайтын мүлік агенттігінің басшысы Константин Анохиннің болжамынша, жаңа ғимараттарды іске қосу көлемінің құлдырауы кем дегенде 2028 жылға дейін жалғасады.

Орталықазиялық жұмыс күшінің өзге елдерге жаппай қоныс аудара бастауы Ресейдің құрылыс саласындағы ауыр дағдарысқа себеп болды. Бұл туралы РФ девелоперлері альянсының директоры Светлана Опрышко мәлімдеді.

Ол 90-шы жылдардан бері Орталық Азия елдері мен Молдованың мигранттары Ресейдегі құрылыстың ғаламат қарқынмен өркендеуіне серпін бергенін қаперге салды. 2000-шы жылдары молдовалық құрылысшылар бірте-бірте Еуропа нарығына бағдарланып, берік шетелдік валютамен және көп көлемде ақы төлейтін елдерге ауысып алды. Ендігі кезек орталықазиялық еңбеккерлерге келгенге ұқсайды.

Оның үстіне ресейлік сарапшылардың түсіндіруінше, РФ-тегі "құрылыс бумының" негізін қалаған гастарбайтерлердің елден кетуіне келесі факторлар ықпал етті: Мемдуманың миграцияға қатысты қылмыстық және әкімшілік жазалар түрін көбейтуі, көші-қон саясатының қатайтылуы, жаппай депортациялаулар, сондай-ақ РФ-та табатын табысының төмендеуі себепкер. Бұл туралы "Мигрант Медиа" хабарлады.

РФ Бұқаралық кәсіптердің жұмысшылары, ұйымдары мен кәсіпкерлері қауымдастығы да Ресей еңбек мигранттарының жаппай кетуі проблемасына тап болғанын растады, басқа да себептерін қоса атады.

"Кейінгі жылдары ресейлік рубль еңбек мигранттары үшін перспективті валюта болудан қалды. Өйткені оны енді әлемде көп ел қабылдамайды. Орташа айлық табыс – 50 мың рубль 2022 жылғы маусымда 980 долларға тең болатын. Бүгінде бұл небәрі 600 долларға барабар. Алда одан да азайып кетуі мүмкін. ТМД республикаларының тұрғындары РФ-қа табыс табу үшін барудан мән қалмағанын түсінді. Осынша ғана табысты олар өз үйінде, әрі еш қауіпсіз таба алады. Бұл ретте қымбат баспана жалдау, жұмыс істеуге рұқсат ететін патент үшін төлеу, оны ұзарту, қаптаған анықтамалардың кезегінде уақыт құрту, басқа да жүйке жұқартатын рәсімдерден өту қажет", – деп термеледі қауымдастық.

Құрылыс және монтаждау жұмыстарының шебері, Тәжікстанның тумасы Бахром өз саласының майталман маманы, ұзақ жылғы тәжірибесі бар. Пандемия кезінде ол ондаған мың отандасымен бірге еліне оралуға мәжбүр болған. 2022 жылдың басында РФ-қа қайта оралды, құрылыс алаңында бірден жұмыс тапты. Алайда бұл жолы тәжірибелі маманға тек 70 мың рубль еңбекақы ұсынылған. Бұл ортанқол еңбекақы Бахромның өз күнін өзі көруіне жеткенімен, өз отбасын және анасын асырауға жарамай қалған.

Бұдан бөлек, Мәскеуде бөлмені жалға алу құны бұрынғы 15 мыңнан бүгінде әр адамға 30 мың рубльге дейін шектен тыс қымбаттап кетті.

Сондай-ақ, РФ-та ай сайын азық-түлік тоқтаусыз қымбаттауда. Құрылысшылар амалсыз, тағамнан үнем қылатын, дұрыс тамақтана алмайтын жағдайға жетті. Шығынға батқан құрылыс компаниялары бригадаларды тегін тамақтандырудан бас тартуда, шығысын оңтайландыруда. Содан жұмыс кезінде аштықтан бұратылып, көзі қарауытып, есінен танып қалғандар болған көрінеді.

Бұған Ресейде өршіген бензин тапшылығы қосылды. Тарифін жыл басынан бері бірнеше рет көтерген такси қызметі қолжетімсіз болып барады. Осының бәріне шыдамаған Бахромның көптеген танысы не өзге елдерге кеткен, не еліне қайтқан.

РФ Бұқаралық кәсіптердің жұмысшылары, ұйымдары мен кәсіпкерлері қауымдастығының дерегінше, қазіргі кезде мигранттар үшін тиімдірек бағыттарға – Шығыс және Батыс Еуропа, Қатар, Сауд Арабиясы, БАӘ, Түркия және Қазақстан жатады.

Өз кезегінде "Azattyq Asia" порталы Ресейде жұмыс істеген орталықазиялық мигранттардың күтпеген жаңа бағытқа – Балқан елдеріне қоныс аударып жатқанын мәлім етті.

"ОА мигранттары жаңа танымал бағытты ашты, бұл – Сербия. Осы Балқан елінің астанасы Белградтың көшелерінде енді қырғыз не өзбек тілінде сөйлескен адамдарды жиі ұшыратуға болады. Сондай-ақ, тамақ, тауар және басқасына тапсырыс берсеңіз, оны орталықазиялық елдің тумасы саналатын курьер әкеліп беруі мүмкін. Дәмі тіл үйіретін, жұпар иісі танауды жаратын лағман әзірлейтін дәмханалар да Балқанда қаптап ашыла бастады", – деп хабарлады портал.

Бұған Сербияның Тәжікстан мен Түрікменстаннан басқа Орталық Азия республикаларының азаматтары үшін визасыз режим енгізуі де түрткі болса керек. Мысалы, қазақстандықтар Сербияда ешқандай виза рәсімдемей, 30 күн бойы еркін жүріп-тұра алады.

Сарапшылар Балқан жағалауы елдеріне аттануға құлшынып отырған азаматтарға мұның тәуекелі де барын ескертеді. Мысалы, алаяқтар жалған жұмысқа шақырып, құлдыққа түсіруі мүмкін. Визасыз режим бұл елде жұмыс істеуге рұқсат етпейді, тек турист ретінде аралауды немесе іскерлік сапармен баруды қарастырады. Жұмысқа орналасу үшін арнайы рұқсатнамалар жинау қажет болады. Тиісті талаптарды орындамағандар құқық қорғау органдары тарапынан қудаланады.

Құрқылтайдың ұясындай ғана шағын белградтық пәтерде Қырғызстаннан, Тәжікстаннан және Өзбекстаннан келген жұмысшылар қысыла-қымтырыла тұрып жатыр. Қырғызстандық журналист Әйгерім Ақылбекова жерлесі Халил Құранбаевтан сұхбат алыпты. Оның Сербияға келгеніне бір жыл да толмаған екен, алайда жергілікті өмір шындығына қанығып үлгерген.

"Адамдар жұмыс іздеп, алғаш рет келгенде хостелдерге тоқтайды. Сонда екі-үш ай тұрып, өзге тұрғындармен танысып-біліседі, дос-жаран табады. Өзара сенім орнаса, үш-төрт адамнан бірігіп, пәтер жалдайды. Мысалы, РФ-та: "Тек славяндарға ғана жалға беремін!" деп жиі меселіңді қайтарады ғой. Ал, Сербияда ондай кемсітушілік жоқ. Әдетте, әрекетіңмен қорқытып-үркітпесең, баспана қожайындары түсіністікпен қарайды, келісу оңай. Басты талап – тыныш өмір сүру, шу шығармау, арақ ішіп, лаң салмау. Сонда бәрі жақсы болады", – дейді Халил.

Бұл елдегі тәртіптің ұнағаны сонша, өзі тұратын ғимараттың бірінші қабатында Халил бос панажай тауып, шағын асхана ашыпты. Онда түркітілдес халықтар сүйсіне жейтін түрлі тағам ұсынылады. Жоғарғы қабаттарда жалға берілетін пәтерлер, хостелдер орналасқан. Бұл қолайлы: жұмыстан шаршап оралған еңбеккерлер бірінші қабатта кешкі асын ішіп, тынығу үшін жоғары көтеріле салады.

Сербияда жерсініп жатқан орталықазиялық еңбек мигранттары сияқты Халил де бұған дейін Ресейде жұмыс істепті.

Оны бірнеше рет полиция тоқтатыпты. Құжаттарын тексеріп, барлық рұқсаттары барына көз жеткізген соң, сыпайы ғана қоштасыпты.

Сербияның Ұлттық статистика басқармасының дерегінше, 2025 жылы елдегі орташа жалақы шамамен 150 мың динарға жетті. Бұл шамамен 1 485 долларға немесе 800 мың теңгеге барабар. Ең төменгі жалақы – шамамен 53 мың сербтік динарды (292 мың теңгедей) құрайды.

Барлық салықтары ұсталғаннан кейін, жұмысшы орта есеппен қолына 109 мың динардай алуы мүмкін. Алайда сарапшылардың нұсқауынша, Сербияда да шетелдік жұмыс күшінің құқықтарын сақтай бермейді. Жұмыс берушілер әсіресе, қызмет көрсету салаларында олармен "конверттегі" ақшамен есептеседі және ондағы еңбекақы ресми деңгейден әлдеқайда аз болып шығады.

"Барлығы жұмысшының қарым-қабілетіне байланысты. Кім жақсы, тындырымды жұмыс істесе, айына 2 мың еуроға дейін табады. Ресейде мұндай табыс табу үшін аптасына жеті рет және тәулік бойы тынбай тырбаңдауың қажет. Мұнда бәрі басқаша. Құжаттар жинау да жеңілірек. Сербия Қырғызстан азаматтарына 90 күн визасыз жүруге рұқсат етті. Осы уақыт ішінде құжаттарыңды тапсырып, тұрақты тұруға рұқсатнама алып үлгеруге де болады. Құжаттарың толық болса, сен жергілікті жұмыскерлермен тең дерлік құқықтарға ие боласың. Тіпті медициналық сақтандыру рәсімделеді. Ауырып қалсаң, кез келген ауруханаға кіріп, құжатыңды көрсетсең, тегін емдейді. Барлығы заңды болсын. Салығыңды төлейсің бе, онда мемлекет саған қолайлы жағдай жасайды", – деді қырғызстандық жұмысшы Халил Құранбаев.

Сербия Орталық Азия елдерінен жұмыс қолын тартуға мәжбүр. Өйткені елде кадр тапшылығы күшеюде. Сербиялық жұмыскерлер жалақысы жоғары Батыс Еуропаның дамыған елдеріне жаппай кетіп жатыр.

Сондықтан ел үкіметі 2027 жылға дейінгі Экономикалық миграция стратегиясын қабылдап, жүзеге асыруда. Ол шетелдік жұмыс күшін тартуға бағытталған.

Сербия Еуропалық Одаққа мүше болмағанымен, оның дәл іргесінде орналасқан. Бұл да оны шетелдік мигранттар үшін тартымды ете түсетін бір факторға айналды. Тұрақты тұруға рұқсат алып, Балқан елдерінде еңбек еткен, тәжірибе жинаған кейбір шетелдік ары қарай Еуроодақтың бай елдеріне кетіп, бағын сынайды.

Жергілікті ақпарат құралдары Орталық Азия елдері сыртында, тіпті ресейліктер де енді Сербияға келіп, жұмыс істейтінін жазды.

ТМД мигранттары Балқан елдерінде негізінен, құрылыс, қоғамдық тамақтандыру, көлік жүргізу, курьерлік, қызмет көрсету сияқты салаларда еңбек етеді. Өз кәсібін ашқандар да жетерлік.

Дегенмен, "Сербияда жұмысқа тұрғызамын" деп алдап, ақша жинайтын алаяқ агенттіктер көбейген. Олар 900-ден 2 500 еуро аралығында жалақы төленетінін, тегін көлік немесе скутер берілетінін уәде етеді. Қаржы жинап алғаннан кейін жалған "Жұмыспен қамту агенттігі" жабылып қалады. Олардың Балқан түбегіне жіберген жұмысшылары алдаудың құрбанына айналады.