Әлемдік нарықта мұнай арзандады. Өйткені сұраныс бар. Бірақ АҚШ, Бразилия және Таяу Шығыста өндіріс көлемі артқанмен Қытай мен Еуропада бәсең. Соған қарамастан, Еуроодақ аумағында жанармай қымбат. Сарапшылар бұған энергетикалық саясат себеп деп Брюсельді кінәлайды. Бұдан бөлек мұнай өңдеу құнының өсуі мен салық та әсер етеді.

Қисынға салсақ, жанармай арзандауы тиіс. Бірақ Еуропада бәрі керісінше. Мәселен, Францияда биоэтанол қосылған экологиялық АИ-95 маркалы бензинінің бір литрі шамамен 1 еуро 85 цент, яғни 1 160 теңге. Ал Германия мен Бельгияда баға бұдан да жоғары, литріне 1 200 теңге төлейсіз. Сарапшылар мұны жанармайға салынатын салық үлесінің көптігімен байланыстырады.

Еуропада бензин мен дизель отынының түпкі бағасының 50–60% салықтар мен алымдарға: акциз, қосылған құн салығы және экологиялық төлемдерге кетеді. Сондықтан мұнайдың әлемдік бағасы түссе де, салық салмағының ауыртпалығынан Еуропада жанармай құны төмендемейді.

Дереккөз: Еуропалық жанармай қауымдастығы

Халықаралық энергетикалық агенттіктің бағалауынша, Ресеймен байланысын үзген Еуропа мұнай және мұнай өнімдерінің 55 пайыздан астамын АҚШ-тан сатып алуда. Бірақ бұл жаңа тәуекелдерге жол ашады. Жеткізілімдер кешігіп, теңіз тасымалының құны қымбаттаса немесе доллар өссе, бірден бензин бағасына әсер етеді. Кейбір елдер Еуроодақтың мұндай саясатын сынға алып отыр.

Петер Сийярто, Мажарстан Сыртқы істер министрі:

- Қазір Венгрияға мұнай екі құбырмен келеді. Ал Брюссель соның бірін жабуымызды сұрап, бұл тәсілді “әртараптандыру” деп атап отыр. Екі құбырдың бірін жабу қалайша әртараптандыру болмақ? Екеуден гөрі бір құбыр сенімдірек болады деу ақылға сыймайтын нәрсе.

Тағы бір себеп — мұнай өңдеу шығынының өсуі. Халықаралық энергетикалық агенттіктің мәліметіне сәйкес, еуропалық мұнай өңдеу зауыттарының пайдасы соңғы екі жылда ең жоғарғы деңгейге жеткенімен, энергия мен тасымал құны артып, бағаны төмендетуге кедергі болып отыр. Франция мен Германия салықты азайтуды ұсынғанымен, Брюссель бұл қадамды

«Жасыл» энергияға көшу саясатына қайшы дейді. Сондықтан мұнай қаншаарзандаса да, еуропалық жанармай бекеттеріндегі бағаның айтарлықтайтөмендеуі екіталай. Осылайша жанармай Еуропада экономикалық әрі климаттық саясаттың құралына айналып отыр.

Авторы: Ғалымжан Қараманұлы