Биыл мемлекеттік сатып алу рәсімдерінің дұрыстығы камералдық бақылау арқылы тексерілді.

Қаржы министрлігінің мәліметі бойынша, 2025 жылдың қаңтар-тамыз айларында заң бұзушылықтармен өткен мемлекеттік сатып алулардың жалпы сомасы шамамен 1,3 миллиард теңгені құрады. Бұл көрсеткіш өткен жылдың дәл осы кезеңімен салыстырғанда 23,8 пайызға көп. Тіпті 8 айдағы заң бұзушылықтар көлемі 2024 жылдың толық жылдық деңгейіне жетті.

Биыл камералдық бақылаумен қамтылған сатып алу рәсімдерінің тек 8,2 пайызы ғана ережеге сай келмегенімен, қаржылай тұрғыдан бұзушылықтың үлесі жоғары. Тексерілген сатып алу сомасының 10,8 пайызы заңсыз жұмсалды. Бұл бюджеттен бөлінген әр оныншы теңге тиімсіз пайдаланылған деген сөз.

Finprom сарапшыларының айтуынша, мұндай үлес бірнеше жыл қатарынан өзгермей тұр:

2022 жылы – 10,6%;

2023 жылы – 10,5%;

2024 жылы – 9,2%.

Бұл мемлекеттік сатып алу жүйесіндегі жүйелі кемшіліктер мен бақылаудың әлсіздігін айқын көрсетеді. Заң бұзушылықтардың басым бөлігі – бір көзден келісім жасау, тауар бағасын негізсіз көтеру және нақты орындалмаған жұмыстарға төлем жасау. Кей өңірлерде баға әдейі қымбаттатылып, мысалы, кеңсе тауарлары нарықтағыдан бірнеше есе жоғары бағамен сатып алынған.

Аудит нәтижесінде кейбір келісімдер жойылып, бюджетке миллиардтаған теңге қайтарылғанымен, сарапшылар бұл шаралар жүйелік проблеманы шеше алмайтынын айтады. Мемлекеттік сатып алу жүйесіндегі ашықтық пен әділдік әлі де басты мәселе болып отыр.

Goszakup.gov.kz порталының статистикасы бойынша, 2025 жылдың қаңтар-қазан айларында сатып алу процесіне қатысты берілген шағымдардың 68,4 пайызы қанағаттандырылмаған. Өткен жылы бұл көрсеткіш 55 пайыз болған. Яғни, мемлекеттік органдар шағым иелеріне жиі бас тартатын болған.

Жыл басынан бері порталда 19,9 мың шағым тіркелген. Оның тек 6 мыңы толық, ал 71 шағым ішінара қанағаттандырылған. Ал 13,6 мың өтінішке жауап ретінде бас тарту берілді.