Шығыс Қазақстан облысында 500 мың гектардан астам жер тозып кеткен.

Мамандар жер пайдаланушыларға тиесілі аумақты қалыпқа келтіру бойынша ұсыныс беріп жүр.

Бірақ бұған кіріскен ешкім жоқ. Ал Шемонаиха ауданының диқандары керісінше ауыспалы егістік талабын сақтап, тозудың алдын алуға ерекше мән беріп келеді.

Тозуға бейім жердің басым бөлігі Шемонаихада. Жергілікті диқандар егістік алқабының әр телімін мұқият зерттейді. Астықты аудан таулы рельефке жататындықтан су эррозиясы жиі болады. Яғни еріген қар мен ағынды су жердің ең құнарлы қабатын шайып кету қаупі жоғары. Шаруалар да көктем сайын осыған сай қамданады.

Александр Белкин тәжірибелі агроном. Өзіне тиесілі жерді ерекше күтеді. Әсіресе күнбағысқа келгенде қатаң талап ұстанады. Бұл өнім диқанның бағы болғанымен, жердің соры, дейді ол. Сол себепті оны алқаптың 30 процентіне ғана егіп келеді. Әйтпесе талай жылғы еңбегі босқа кетуі мүмн.

Александр Белкин, агроном:

- Белгіленген талап-ережені сақтамасаң екі жыл ішінде егістік алқабыңнан түк қалмайды. Күнбағыс сұңғыласы деген шөп басып кетеді. Топырақ ештемеге жарамай қалады. Яғни егін егудің де өз техникасы бар. Көпшілік осыған мән бермейді. Бірақ оған бейжай қарауға болмайды.

Облыстағы ауылшаруашылық жерінің жағдайы мәз емес екені ғылыми негізде дәлелденген. «Жерді зерттеп-қарау жұмыстарын жүргізу» институтының мамандары былтыр әр аудандағы топырақ құрамын зерттеп шықты.

- Осылай бізге берілген осы үлгінің ішінде қанша топырақ қанша құм екенін анықтап береміз, топырақтың қандай типке жатарын анықтап береміз.

Жалпы аймақта ауыл шаруышылығына тиесілі 3 миллион 600 мың гектар жердің 500 мың гектардан астамы әбден тозған. Оның жартысын су шайса, қалғанын жел ұшырып құнарсыздандырған. Бұл көрстекіш бұдан да ұлғаюы мүмкін. Себебі биыл тағы 3,5 мың гектар жер зерттеліп, деградация карта жасалады.

Ерлан Қарқұнов, Жерді зерттеп-қарау жұмыстарын жүргізу мемлекеттік институтының филиал директоры:

- Биылғы жылы электронлдық деградация картасы жасалады, оның көлемі 3,500 гектар, біз есептеп бәрін жер басқару комитетіне тапсырамыз,Ауылшаруашылық министрлігіне Ал ары қарай өздері базаға енгізеді,бұл республикалық база ішінде болады.

Базаға енгізілгеннен бір пайда болса жақсы, дейді мамандар. Жер пайдаланушыларға бірнеше ұсыным жасалғанымен, әзірге қалыпқа келтіру шары басталмаған.

Динара Асқарбекова, жер қатынастары басқармасының бас маманы:

- Әзірге басталған жоқ, бұл жұмыстар басталған жоқ. Қазіргі таңда бастапқы міндет бізде тозған жер учаскелері орналасқан жерлерді анықтау және оларды қалпықа келтіру бойынша ұсынымдар дайындау.

Қадағалау қатаң болмаса диқандар келешекте құнарлы топырақ таппай зар болуы мүмкні. Сондықтан сарапшылар Парламент Мәжілісінің қарауындағы «Топырақты қорғау туралы» заң жобасына зор үміт артып отыр.

Эльмира Ахметова, Жігер Бабаханов