Қасым-Жомарт Тоқаевтың биылғы Жолдауы ең ауқымды әрі терең үндеулердің бірі болды. Жолдау түгелдей цифрландыру мен жасанды интеллектіні елдің болашақтағы дамуының басты құралы ретінде енгізуге арналды.

Әлемдік экономика цифрлық арнаға көшіп жатқан жағдайда, Қазақстанға жедел жаңғыру жолынан өтуге тура келеді. Президент нақты мерзімді белгіледі. Үш жыл ішінде ел цифрлық державаға айналуы тиіс. Ол үшін заңнамалық, институционалдық және инфрақұрылымдық тетіктер іске қосылады. Caravan.kz медиа порталы тақырыпты жалғастырады.

Жаңа даму кезеңінің негізгі құжаты — Цифрлық кодекс болмақ. Ол технологияларды, цифрлық платформаларды, деректерді және жасанды интеллектіні реттейтін барлық нормаларды жүйелендіреді. Кодекс бизнес пен мемлекет үшін базалық құқықтық негізге айналады. Институционалдық тұрғыдан ең маңызды қадам — Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігінің құрылуы. Оны вице-премьер мәртебесіне ие басшы басқармақ, бұл үкімет деңгейінде шешімдер қабылдауға тікелей қатысуды және барлық салаларды үйлестіруді білдіреді. Яғни цифрландыру енді басқа министрліктердің бағыты емес, мемлекеттің дербес стратегиясына айналады.

Тоқаев жасанды интеллектіні енгізу барлық салаларды қамтуы тиіс екенін ерекше атап өтті. Яғни, экономика мен өнеркәсіптен бастап мемлекеттік басқару мен әлеуметтік салаға дейін. Мемлекеттік қызметтер интеллектуалды платформаларға көшеді, бизнес өнімділікті және бәсекеге қабілеттілікті арттыру үшін цифрлық технологияларды енгізуі міндетті. Қаржы жүйесіне ерекше орын берілді: цифрлық теңге пилоттық жоба құралынан бюджеттік және шаруашылық қызметтің толыққанды элементіне айналады. Президенттің айтуынша, цифрлық теңге тек мемлекеттік қорларда ғана емес, түрлі деңгейдегі бюджеттерде де қолданылады. Сонымен қатар Мемлекеттік цифрлық активтер қоры құрылып, Қазақстанның крипторезервтерінің негізін құрайды. Бұл шешім елді макроэкономикалық саясатқа цифрлық валюталарды енгізуге дайын Еуразиядағы алғашқы ойыншылардың біріне айналдырады.

Өнеркәсіп пен инвестициялық саясатта басты екпін өңдеуші сектор мен жоғары технологияларға қойылады. Шикізаттық тәуелділік жағдайында Қазақстан үшін цифрлық өндірістерді, машина жасауды, микроэлектрониканы және жаңа материалдарды дамыту «шикізаттық қарғыстан» құтылудың жолына айналмақ. Инновациялық әлеуетті шоғырландыру үшін Alatau City атты жаңа қала салынады. IT-компанияларға, зерттеу орталықтарына және технологиялық стартаптарға бағытталған арнайы мәртебеге ие цифрлық хаб. Бұл іс жүзінде елдің «цифрлық астанасын» құруды білдіреді, ол бүкіл өңір мамандарын тарту орталығына айналмақ.

Энергетика экономика негізі болып қала береді. Президент жолдауда үш бағытты айқындады.

Бірінші — «жасыл» қуат көздерінің өсуі. Қазақстан 2030 жылға қарай жаңартылатын көздердің үлесін 15%-ға жеткізуді және күн мен жел генерациясына инвестицияны арттыруды жоспарлап отыр.

Екінші — 2019 жылдан бері талқыланып келе жатқан атом электр станциясын салу. Президент АЭС елдің ұзақ мерзімді энергетикалық қауіпсіздігі стратегиясының бөлігі болатынын растады.

Үшінші — «таза көмір» технологияларын дамыту, яғни шығарындыларды ұстау және қайта өңдеу жүйелерін енгізу. Бұл Қазақстан көмірдің ірі өндірушісі болып қала отырып, климаттық күн тәртібіне бейімделуі үшін маңызды.

Ауыл шаруашылығы да орталық тақырыптардың бірі болды. Президент өнімді терең өңдеудің маңыздылығын атап өтті. Қазақстан жыл сайын 15 миллион тоннадан астам астық жинайды, бірақ оның елеулі бөлігі өңделмеген күйде экспортталады. Агрохабтар мен өңдеу кәсіпорындарының құрылуы қосымша құнды арттырып, азық-түлік қауіпсіздігін нығайтады. Маңызды бағыттың бірі, пайдаланылмай жатқан немесе тиімсіз пайдаланылып отырған жерлерді қайта айналымға енгізу. Бұл ауылшаруашылық жерлерінің көлемін ұлғайтып, өнімділікті арттыруы тиіс.

Геосаяси турбуленттілік жағдайында көлік пен логистика стратегиялық активке айналуда. Қазақстан Шығыс – Батыс және Солтүстік – Оңтүстік дәліздерін дамытуға, транзиттік мүмкіндіктерді күшейтуге ниетті. 2024 жылы ел арқылы 30 миллион тоннадан астам транзиттік жүк өтті, ал 2030 жылға қарай бұл көрсеткішті екі есе арттыру жоспарланған. Ол үшін Smart Cargo цифрлық платформасы енгізіледі, ол жүк ағындарын бақылауды және мониторинг жүргізуді қамтамасыз етеді. Контейнерлеуге де ерекше көңіл бөлінеді: 2030 жылға қарай контейнерлік тасымалдардың үлесі 60%-ға дейін өседі. Авиациялық инфрақұрылымда жаңа әуежайлар салынып, жолаушылар мен жүк ұшақтарының паркі кеңейтіледі. Теміржол саласында жаңа вагондар мен локомотивтер сатып алынады, өйткені 2025 жылға қарай қозғалыс құрамының тозуы 60%-дан асып отыр.

Су ресурстары болашақтың стратегиялық факторы ретінде аталды. Қазақстан су тапшылығына тап болып отыр, нақытарық, жыл сайынғы дефицит шамамен 12 текше шақырымды құрайды. Президент ұлттық су балансын және ресурстарды есепке алу мен бөлуге арналған бірыңғай цифрлық платформаны құруды ұсынды. Бұл суды ауыл шаруашылығында, энергетикада және өнеркәсіпте тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Климаттың өзгеруі және Сырдария мен Іле сияқты өзендердің ағысының азаюы жағдайында бұл шара айрықша маңызға ие.

Жолдау әлеуметтік блокты да қамтыды. Жастар үшін AI-Sana бағдарламасы іске қосылады, ол студенттер мен оқушыларды жасанды интеллект негіздеріне оқытуға бағытталады. Алғаш рет мектеп бағдарламасына жасанды интеллект жеке пән ретінде енгізілмек. Президент Қазақстанға тек технологияларды пайдаланушылар емес, алгоритмдерді жасаушылар да қажет екенін атап өтті. 2026 жыл Жұмысшы кәсіптер жылы болып жарияланды, бұл инженерлік және қолданбалы мамандықтардың беделін арттыруы тиіс. Бизнес үшін жаңа Салық кодексі енгізіледі, ол бюрократияны азайтуға, ашықтық пен есептілікті жеңілдетуге бағытталмақ.

Саяси салада Тоқаев күтпеген мәлімдеме жасады. Бірпалаталы Парламентке көшу мүмкіндігі туралы. Оның айтуынша, 2027 жылы бұл мәселе бойынша референдум өтуі мүмкін. Президенттің пікірінше, бұл заң шығару процесінің тиімділігін арттырады. Дегенмен түпкілікті шешім тек кең қоғамдық талқылаудан кейін қабылданады. Негізгі екпін заң үстемдігіне, тәртіпке және қоғам бірлігіне жасалады, онсыз ауқымды реформаларды жүзеге асыру мүмкін емес.

Осылайша, Тоқаевтың Жолдауы Қазақстанның болашақ саясатының өзегіне айналатын цифрландыру мен жасанды интеллектіні қамтитын бағдарламалық құжат болды. Алдағы үш жылда ел цифрлық экономикаға жедел көшу кезеңінен өтіп, өнеркәсіп құрылымын өзгертіп, жаңа институттар мен платформалар құруы тиіс. Алғаш рет цифрлық валютаны интеграциялау, су ресурстарын реттеу және логистикалық дәліздерді дамыту тетіктері осылай нақты көрсетілді. Президент жоспары нақты мерзімдер мен көрсеткіштерге сүйеніп жасалғандықтан, ол тек мемлекеттік органдар үшін ғана емес, бизнес, қоғам және халықаралық әріптестер үшін де бағдар болып отыр.