Қыркүйек айынан бастап Қазақстанда заңнаманың түрлі салаларына елеулі түзетулер күшіне енді.

Жаңа нормалар отбасылық қатынастардан бастап қылмыстық құқық, әкімшілік жауапкершілік, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, кәсіпкерлік пен қаржы, сондай-ақ білім беру және денсаулық сақтау жүйелерін қамтиды. Caravan.kz медиа порталы негізгі өзгерістерге тоқталады.

Отбасы қатынастары

Ерлі-зайыптылардың бірі халықаралық іздеуде үш жылдан астам уақыт болған жағдайда, екінші тарап некені сот арқылы біржақты бұза алады. Бұл өзгеріс неке институтындағы құқықтық қорғауды күшейтуге бағытталған.

Қаржы және айырбастау пункттері

Валюта айырбастау орындарының ақпараттық таблоларын ғимарат сыртында орнатуға тыйым салынды. Мұндай мүмкіндік тек вокзалдарда, әуежайларда, казино мен шекаралық өткізу бекеттерінде қарастырылған.

Өрт қауіпсіздігі

Аумағы 300 шаршы метрден асатын асханалар енді міндетті түрде автоматты өрт дабылымен жабдықталуы тиіс. Құрылыс нысандарында төтенше жағдай қызметтерінің нөмірлері көрсетілген тақтайшалар мен өрт кезіндегі іс-әрекет жөніндегі жадынамалар орнатылуы қажет.

Жол қозғалысы

1 қыркүйектен бастап «Ұшарал – Достық» тасжолының 123 шақырымдық бөлігі ақылы болды. Легкі автокөліктер үшін төлем мөлшері 300 теңге болып белгіленді.

Қылмыстық заңнама

Қылмыстық кодекске бірнеше жаңа құрамдар енгізілді.

«Сталкинг» – адамның еркіне қарсы оны аңду немесе байланыс орнатуға тырысу әрекеті енді жеке қылмыс болып саналады. Ол үшін айыппұл, қоғамдық жұмыстар немесе қамау жазасы қарастырылған. «Неке қиюға мәжбүрлеу» үшін 2 жылға дейін, ал ауыр салдар болса 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру көзделген. Заңсыз банк, микроқаржылық немесе коллекторлық қызмет те қылмыстық жауапкершілікке жатады, оның санкциясы – 2000 АЕК-ке дейін айыппұл немесе 2 жылға дейін бас бостандығынан айыру. Сондай-ақ «Әуе кемесін басқаруға кедергі келтіру» атты жаңа бап енгізілді, оған айыппұлдан бастап қамауға дейінгі жаза тағайындалуы мүмкін.

Әкімшілік құқық

Әкімшілік кодексте «Қоғамдық жұмыстар» атты жаңа бап қабылданды. Мерзімі 10-нан 100 сағатқа дейін белгіленеді, жұмыс немесе оқу уақытына зиян келтірмей, күніне 1–4 сағаттан атқарылады. Жұмыссыздар үшін күндік мөлшер 1–8 сағатты, апталық норма 40 сағатты құрайды. Жүктілер, үш жасқа дейінгі баласы бар аналар мен жалғызбасты әкелер, кәмелетке толмағандар, мүгедектер және зейнет жасындағы азаматтар бұл жазадан босатылады. Қоғамдық жұмыстар ұсақ бұзақылық, қоғамдық орында ішімдік ішу, қоқыс тастау және тұрмыстық құқық бұзушылықтар үшін қолданылады, ал оның орындалуын әкімдіктер бақылайды.

Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы

Үйді күтіп-ұстауға төлем мөлшері жергілікті билік бекіткен ең төменгі деңгейден төмен болмауы тиіс және пәтер аумағына пропорционалды есептеледі. Капиталдық жөндеуге ай сайын міндетті жинақ енгізілді – әр шаршы метрге кемінде 0,005 АЕК. Мақсатты жөндеу жұмыстары жалпы жиналыстың шешімімен жүзеге асырылады. Лифтті жөндеу тұрғындардың үштен екісі қолдаса, бюджет есебінен атқарылып, кейін қаражат қайтарылады.

Кәсіпкерлік және қаржы

Жеке кәсіпкер ретінде тіркелу шегі 360 АЕК жылдық табысқа дейін көтерілді, бұл 2025 жылы 1 415 520 теңгені құрайды. Бұрынғы шек – 12 ЕТЖ, шамамен 1 млн теңге болатын. Банктер енді азаматтар декларация тапсыруға тиіс болған жағдайда, олардың есепшоттары мен ақша қозғалысы туралы деректерді салық органдарына беруге міндетті. 30 қыркүйектен бастап онлайн-қарыздар үшін 24 сағаттық «ойлану мерзімі» енгізілді. Сондай-ақ өз шоттарын немесе төлем құралдарын өзгелерге пайдалануға беруге, ақша аударымдарын сыйақы үшін жасауға қатаң тыйым салынды.

Білім беру және денсаулық сақтау

Мектеп асханаларында қант пен тұз мөлшерін азайтуға және рұқсат етілген, тыйым салынған тағамдар тізімін кеңейтуге бағытталған жаңа стандарттар қабылданды. Білім жетістіктерін мониторинг жүргізуде енді бір мектеп бірнеше жыл қатарынан тексерілмейді. Перзентханадан шыққан аналарға арнайы дәрі қобдишасы беріледі, оның ішінде сәби күтімі жөніндегі нұсқаулық, екпелер кестесі, термометрлер, бинт, шырыш сорғыш, балаларға арналған гигиеналық құралдар, стерильді мақта және регидратациялық тұз бар. 14 қыркүйектен бастап лицензиясы жоқ немесе тиісті сертификатсыз жұмыс істейтін медицина ұйымдарының қызметі уақытша тоқтатылады. Сонымен бірге балалар денсаулығын қорғау үшін «патронаждық медбике» қызметі енгізілді. Сондай-ақ есту аппараттарын беру және уақтылы ауыстырудың жаңа тәртібі бекітілді.

Бір шапалақтың құны — түрме

16 қыркүйектен бастап ата-аналар мен қамқоршылар бақылауға алынады. Кәмелетке толмаған балаларды тәрбиелеуде міндеттерді орындамау енді мына жағдайларды қамтитын болады. Өзгерістер Қылмыстық Кодекстің 140-бабына енгізілді.

• балаға қатыгездік көрсету;
• қараусыз қалдыру;
• құқыққа қарсы немесе асоциалды әрекеттерге тарту.

Енді тіпті жеңіл шапалақ немесе белбеумен ұру ата-анаға қылмыстық іс қозғауға жеткілікті негіз бола алады. Сондай-ақ баланы қараусыз қалдыру да қатыгездік ретінде қарастырылуы мүмкін.

Бұрын мұндай әрекеттер үшін 160 АЕК (шамамен 630 мың теңге) айыппұл немесе 40 тәулікке дейін қамау қолданылылып келген. Енді айыппұл көлемі 4 миллион теңгеге дейін ұлғайды. Сонымен қатар, ата-ана 2 жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Егер зардап шеккен балалардың саны екеу не одан көп болса, жаза мерзімі 3 жылға дейін артады. Сот белгілі бір қызмет түрлерін атқару құқығынан айыруды да қарастыра алады.