Соңғы 48 жылда Қазақстанда жылдық жауын-шашын мөлшерінің де өсуі тіркелді.
Жаһандық жылыну жаңа рекордтарды тіркеп жатыр. Жер бетіндегі ең ыстық 10 жылдың барлығы XXI ғасырда орын алған. Қазақстан аймағы жаһандық орташа көрсеткішпен салыстырғанда жылдамырақ жылынуда.
Бұл туралы Климаттың өзгеруі және жасыл энергетика бойынша Орталық Азияға арналған Жобалық офисі хабарлады. Ұйым мәліметінше, елімізде тек орташа жылдық ауа температурасы ғана емес, сонымен қатар төтенше табиғи құбылыстардың жиілігі де артып отыр.
Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымының (ДМҰ) деректеріне сәйкес, 1980 жылдардан бері әр онжылдық алдыңғысына қарағанда жылы болған. 2005-2024 жылдар аралығындағы кезең – тарихтағы ең жылы жиырма жылдық ретінде тіркелді. Климаттың өзгеру қарқыны әлем бойынша біркелкі емес: орта және жоғары ендіктерде жылыну деңгейі әлдеқайда жоғары.
"Қазгидромет" РМК мәліметтері бойынша, Еуразия құрлығының орталығында, мұхиттардан алшақ орналасқан Қазақстан жаһандық орташа жылынуға қарағанда жылдамырақ жылып жатыр. Елдің барлық өңірлерінде орташа жылдық температураның тұрақты өсуі байқалады. Соңғы деректерге сәйкес, орташа жылдық температура әр 10 жыл сайын 0,36 ºС-қа өсуде. Облыстар бойынша бұл көрсеткіш 0,26 ºС пен 0,56 ºС аралығында (Қарағанды және Батыс Қазақстан облыстары).
Соңғы 48 жылда жауын-шашын мөлшерінде де өзгерістер тіркелді. Жалпы өсім – әр 10 жылда 3,3 мм. Қыста жауын-шашын мөлшері солтүстік, батыс және оңтүстік-шығыс өңірлерде артып отыр (өсім – 4-11%). Көктемде – әсіресе батыс пен солтүстікте – 8-18% аралығында өсім байқалады. Ал жазда, керісінше, жауын-шашын мөлшері айтарлықтай азайған: батыс және оңтүстік-батыс өңірлерде 4-8%-ға дейін. Күзгі маусымда да азаю үрдісі тіркеліп отыр.
"Қазақстан аумағында климаттың өзгеруі біркелкі емес. Маусымдар бойынша да айырмашылық бар. Дегенмен, көпшілік өңірлерге тән сипат – күрт континенталды климат: жазда – ыстық, қыста – суық, жауын-шашын аз, және қауіпті гидрометеорологиялық құбылыстар жиі кездеседі: ыстық толқындар, қуаңшылық, шаңды дауылдар, күшті жел мен жаңбырлар, боран мен тасқын", – дейді "Қазгидромет" РМК ғылыми-зерттеу орталығының директоры Турсын Тілләкәрім.
ДМҰ деректеріне сүйенсек, соңғы 50 жылда жер бетінде күн сайын кемінде бір табиғи төтенше жағдай тіркеліп отырған. Оның ішінде метеорологиялық, климаттық немесе гидрологиялық сипаттағы апаттар басым.
Қазақстанда да осы үрдіс байқалады. "Қазгидромет" жүргізген бақылауларға сәйкес, орташа жылдық температурамен қатар, экстремалды табиғи құбылыстардың жиілігі артқан. Мысалы, +30ºС-тан жоғары күндердің саны көбейген, ыстық толқындарының ұзақтығы артқан, суық күндер азайып, өте жоғары температуралы жазғы күндер жиілеген.
"Қазақстанның географиялық орналасуын және кең аумағын ескерсек, климаттық өзгерістер әр өңірге әртүрлі әсер етуі мүмкін. Бұл өзгерістер биофизикалық жүйелерге, экономикалық салалар мен әлеуметтік тұрақтылыққа да ықпал етеді. Сондықтан климаттың өзгеруін ескере отырып, оның салдарын болжау мен бейімделу шараларын дер кезінде қабылдау – еліміздің тұрақты дамуы үшін аса маңызды", – деп қорытындылады Турсын Тілләкәрім.
