Бұл туралы ресейлік академияның арнайы зерттеуінде ескертіледі.

Ресейде жалпы саны шамамен 3,4 миллион адам тұратын 129 қала жойылып кетуі мүмкін.

Бұл үрейлі дерек Ресей халық шаруашылығы және мемлекеттік қызмет академиясының (РАНХиГС) арнаулы зерттеуінде келтірілген.

Зерттеу РФ Үкіметінің тапсырысымен жүргізілді. Онда берілген түсініктемеге сәйкес, Ресейде тек деревнялар ғана емес, сонымен қатар қалалар да босап қалуда. Мысалы, сөз болып отырған 130-ға жуық қала тұрғындарының саны тек соңғы 10 жыл ішінде 314,5 мыңға кеміген.

Қалалықтар қатарының да қатты кемуіне бірнеше себеп бар. Росстаттың ресми дерегінше, Ресейде 2023 жылы 1 миллион 760 мың 200 адам өлсе, 2024 жылы о дүниеге аттанған ресейліктердің жалпы саны 1 миллион 819 мыңнан асып кетті.

Бұл ретте солтүстік көршіде өлгендер саны туылғандардан анағұрлым көп: 2024 жылы 1,2 миллион сәби ғана дүниеге келді.

DW ресейлік дереккөздерге сілтеме жасай отырып, 2022 жылдан бері шетелге қоныс аударған РФ азаматтарының саны 2 миллион адамнан асқанын хабарлады.

Олардың бір тобы жатжұртта бақытын таппай, отанына оралды. Сонымен бірге, бұрын кетіп, өзге елді жерсінгендер, тастай батып, судай сіңгендер енді ол жаққа отбасын, туған-туыстарын тартуда.

The Moscow Times қаңырап бос қалудың қарсаңында тұрған 129 шағын қаланың ішінде жалғыз бір кәсіпорынға, кенішке, немесе салаға тағдыры таңылған моноқалалардың көптігіне назар аудартты.

"Ең үлкен қиындық солтүстіктегі, қиянда жатқан, сондай-ақ көмір, метал өндіретін және орман отап, ағаш дайындайтын кәсіпорындарға тәуелді қалаларға түсті. Ең осал жағдайда қалған қалалардың үлкен бөлігі Брянск, Новгород, Киров облыстарында және Краснояр өлкесінде орналасқан", – деп жазды "Москоу Таймс".

Жойылудың аз-ақ алдында тұрған қалаларда ішкі ресурстардың тапшылығы да байқалады. Олар сыртқы қаржы тарту мүмкіндігінен айрылған.

Жаңа инвесторлар жоқ: халықаралық санкцияларға байланысты қалталы батыстық компаниялар келмейді. Қытайлық компаниялар ресейлік өңірлердің жерінің асты-үстінде ен жатқан байлықты игергенімен, жұмыс қолын, құрал-жабдықты, керек-жарақты, тіпті азық-түлігі мен басқа тауарын Қытайдан тасиды екен. Оның үстіне жергілікті қауымдастықпен араласпайды, томаға-тұйық, оқшау өмір сүреді.

"Өнеркәсіптік өндірістегі дағдарыс және халықтың барынша ірі орталықтарға, мегаполистерге тоқтаусыз ағылуы Ресейге көптеген елді мекенінен айрылу қаупін төндірді", – делінген аталған академияның зерттеуінде.

Сонымен, РАНХиГС сарапшыларының тұжырымдауынша, РФ-та алғашқылар қатарында келесі қалалар жойылып, ел картасынан өшірілуі мүмкін:

• Верхний Тагил (Свердлов облысы),
• Трубчевск (Брянск облысы),
• Инта (Коми республикасы),
• Кемь,
• Медвежьегорск (екеуі де Карелияда),
• Торжок (Тверь облысы).
• Рошаль (Мәскеу облысы),
• Оха (Сахалин облысы),
• Порхов (Псков облысы),
• Заволжье (Нижегород облысы),
• Нолинск (Киров облысы) және басқалары.

Бұл тізімнен тіпті Мәскеу сияқты ауқатты өңірлердің шаһарларына да қатер төнгенін аңғаруға болады.

Ресей халық шаруашылығы және мемлекеттік қызмет академиясының түсіндіруінше, қалалардың қаңырап қалуына оларды жұмыссыздықтың жайлауы, жастардың кетуі, қала құраушы кәсіпорындардың жабылуы, кадр тапшылығы кесірінен мектептердің, балабақшалардың, емхана-ауруханалардың жұмысын доғаруы, инфрақұрылымның көнеруі және жөнделмеуі, мысалы, жолдар мен көпірлердің тозып, қирауы, инвестициялардың жетіспеуі себепкер.

Ғалымдардың түртіп көрсеткен қорқынышты тенденцияларын Мемдумадағылар растады. Депутаттар өңірлерді аралағанда сондай сұрқай көрініске үнемі куә болатындарын айтады.

The Moscow Times-пен тілдескен депутаттар шағын қалаларда тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық күйрегенін, олардың тұрғындары көлік пен қатынастың, медицина мен байланыстың жоқтығынан зардап шегетінін қаперге салды.

Мұның бәрі "келешегім алдымда" деп үмітін үзбейтін жас мамандарды үркітеді, олар болашағына балта шаппау үшін қанша үлкен жалақы ұсынып, жағдай жасаса да қараң қала бастаған шағын қалаларға аттап аяқ баспайды.

Мысалы, Мемдума депутаттары Тотьма, Каргополь сияқты қалаларға барғанда, олардың да "келешегі жоқтығына" қатысты ой түйгендерін, өйткені оларда 10 мыңнан аз тұрғын қалғанын жеткізді. "Қала деуге келмейді, деревня деуге үлкендеу" деген сипатта.

"Өкінішке қарай, Иркутск облысы сияқты солтүстік аумақтарда қатты белең алды. Жұмыс орындары жоқ, базалық инфрақұрымнан жұрдай болған жерлерде халықтың ары қарай тұруына ешқандай ынта-стимул қалмай барады. Ол жаққа енді жастар, әсіресе, оқуға кеткен жас адамдар кері оралмайды", – деп алаңдады "Известияға" сұхбатында Мемдуманың құрылыс және ТКШ комитетінің мүшесі Александр Якубовский.

РФ Мемдумасының аталған комитеті төрағасының орынбасары Владимир Кошелевтің тоқтамы да осы арнада тоқайласты.

Оның байламынша, дамуды қамтамасыз етпей, өмір сапасын жақсартпай, мемлекеттің шағын қалаларды сақтап қалуы енді неғайбыл.

"Жас ұрпақ жоғары жалақы төленуін, кинотеатр, театр, клуб және басқа да мәдениет ошақтарының қолжетімді болуын қалайды. Олар өркениеттің барлық игіліктерін пайдаланғысы келеді. Ресейдің сыртқы саудасының құлдырауы, көмір, тау-кен металлургия шикізаты және басқа пайдалы қазбаларға деген сыртқы және ішкі қажеттіліктің азаюы, өзге де факторлар қалалар мен кенттердің перспективасына жойқын соққы болды", – дейді "Сколково" басқару мектебінің федералдық бағдарламаларды дамыту жөніндегі директоры Ирина Миронова.

Қазіргі кезде Ресейде небәрі 1 120 қала қалды. "КиберЛенинка" порталының мәліметінше, бұл тіпті бір ғасыр бұрынғыдан да өте аз. 1920 жылы РСФСР-да (коммунистік Ресейде) 1 477 қала болған.

1989 жылғы соңғы санақ бойынша қалалар саны 2 190-ға жеткен екен. Оның ішінде 275 қала – тұрғындарының саны 100 мыңнан асқан ірі шаһарлар саналған.

Содан міне, 1 120 қаласы қалып тұр. Ресейлік академияның болжамы шындыққа айналып, тағы 129 қаласы жойылса, онда көршідегі қала саны мыңнан кем (991) болып қалады. РФ-тағы 1 120 қаланың 70%-дан астамы – орташа және шағын қалалар болып табылады.

Соңғыларын қолдауға 2025 жылы бар-жоғы 4 миллиард рубль ғана бөлінген.