Абай облысы бойынша инфекциялық сырқаттанушылық деңгейінің өсуіне жол бермеу және тұрғындардың денсаулығын қорғау мақсатында тұрақты түрде алдын алу және эпидемияға қарсы кешенді шаралар жүргізіліп келеді. Күнделікті эпидемиялық мониторинг, эпидемиологиялық зерттеулер мен зертханалық бақылау жүйелері жұмыс істеп, облыста инфекцияның таралуына жол берілмеуде . Дегенмен облыста эпидахуал тұрақты деп бағаланғанымен, кейбір ауру түрлері бойынша өсім бар. Бұл туралы өңірде өткен баспасөз брифингі кезінде айтылды, деп хабарлайды El.kz интернет порталы.

Брифингте сөз алған облыстық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары Айгүл Тоқтабаева 2025 жылдың алғашқы бес айының қорытындысы бойынша өңір аумағындағы санитариялық-эпидемиологиялық жағдай тұрақты деп бағаланып отырғанын атап өтті. Тырысқақ, оба, ботулизм, туляремия, күйдіргі, пастереллез, дифтерия, полиомиелит, сіреспе, қызамық, қызылша, паротит, вирусты гепатит және безгек сынды 49 инфекциялық аурудың ешқайсысы облыс аумағында анықталмаған.

Жүргізілген профилактикалық шаралардың нәтижесінде 2024 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 15 нозология бойынша сырқаттанушылық деңгейінің төмендегені байқалды. Атап айтқанда, туберкулёз – 3 жағдайға азайған, коронавирустық инфекция – 3 жағдайға, тұмау – 8 жағдайға, дизентерия – 2 жағдайға, эхинококкоз – 3 жағдайға, қышыма – 22,5%-ға және дерматомикоздар – 30%-ға төмендеген.

Облыстық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысы орынбасары Айгүл Тоқтабаеваның айтуынша, алдын алу шараларына қарамастан өңірде 16 түрлі жұқпалы ауру бойынша өсім тіркеліп отыр. Оның ішінде бруцеллез – 4 жағдайға артқан, іріңді менингит – 5 жағдайға, менингококк менингиті – 1 жағдайға, серозды менингит – 2 жағдайға көбейген. Сондай-ақ, белгісіз этиологиялы жедел жұқпалы аурулар – 4 есеге, кенелік бөртпе сүзегі – 1 жағдайға, описторхоз – 4 жағдайға артқан.

Спикердің айтуынша, халықты жоспарлы түрде вакцинациялау – инфекциялық аурулардың алдын алудағы ең тиімді және пәрменді шара болып қала береді. Қазіргі таңда елімізде иммундау шаралары 21 түрлі инфекцияға қарсы жүргізілуде.

Ұлттық иммундау бағдарламасы аясында жыл сайын республика көлемінде 4 миллионнан астам адам, ал Абай облысында 150 мыңнан астам тұрғын егілуде. Бұл халықты вакцинациямен қамтудың жеткілікті деңгейін көрсетеді. Ұлттық иммундау саясатының нәтижесінде вакцинамен басқарылатын жұқпалы аурулардың таралуы айтарлықтай төмендегені байқалады. Атап айтқанда, А гепатитімен сырқаттанушылық деңгейі 2,9 есеге төмендеп, 75 жағдайдан 25 жағдайға дейін азайған. Алайда өкінішке қарай, тіркелген жағдайлардың 96 пайызы екпе алмаған адамдар арасында анықталып отыр. Бұл вакцинациядан бас тартудың жұқпалы аурулардың таралуына тікелей әсер ететінін көрсетеді,-деді департамент басшысының орынбасары.

Жүргізілген профилактикалық және эпидемияға қарсы шаралар қызылша ауруының таралуын едәуір төмендетуге ықпал етті. 2025 жылдың алғашқы бес айында облыс аумағында қызылшамен сырқаттанушылық деңгейі 39,2 есеге азайған. Биылғы есепті кезеңде бар болғаны 18 жағдай тіркелген, ал өткен жылдың осы мерзімінде бұл көрсеткіш 710-ға жеткен болатын. Тіркелген жағдайлардың 63,2 пайызы (12 адам) — 14 жасқа дейінгі балаларға тиесілі. Сонымен қатар, қызылшамен ауырғандардың 47,4 пайызы (4 жағдай) вакцина алмаған балалар арасында тіркеліп отыр. Бұл көрсеткіш профилактикалық егулерден бас тартудың қауіпті салдарын тағы бір мәрте дәлелдейді.

2025 жылдың бес айында көкжөтел ауруының барлық жағдайы (4 бала) екі жасқа дейінгі толық екпе алмаған балалар арасында тіркелді. Оның ішінде үш бала көкжөтелге қарсы мүлде егілмеген болса, бір бала толық вакцинация курсын алмаған. Барлық жағдай Семей қаласы әкімшілігі аумағында тіркелген. Салыстыру үшін: 2024 жылдың осы кезеңінде көкжөтелдің 15 жағдайы тіркелген болатын. Бұл көрсеткіш вакцинацияның аурудың алдын алудағы маңызын айқын көрсетеді.

Санитариялық-эпидемиологиялық қызмет мамандары ата-аналарды балаларын уақытылы вакцинациялауға шақыра отырып, жұқпалы аурулардың алдын алу мақсатындағы шараларды қатаң ұстануға кеңес береді.

Ұлттық екпе күнтізбесіне сәйкес, облыста бір жастан он сегіз жас аралығындағы жоспарлы екпелерін түрлі себептермен уақытында алмаған балалар мен жасөспірімдерге арналған есесін толтырушы иммундау жұмыстары жүргізілуде. Бұл шара инфекциялық аурулардың алдын алу және ұжымдық иммунитетті қалыптастыру мақсатында ұйымдастырылған.

Облыс көлемінде екпені кеш алған немесе мүлде алмаған 15 836 бала мен жасөспірім анықталып, бүгінгі таңда олардың 96,5 пайызы иммундаумен қамтылдған. Бұл жұмыс әлі де жалғасуда және толықтай қамтуды мақсат етеді.

Спикердің мәліметінше, соңғы үш жылда облыс аумағында профилактикалық егуден бас тарту санының арту үрдісі байқалып отыр. Бұл жағдай вакцинацияланбаған адамдар санының көбеюіне, сондай-ақ олар арасында жұқпалы аурулардың таралуына тікелей әсер етуде. Мамандар екпеден негізсіз бас тарту болашақта эпидемиологиялық ахуалды қиындатуы мүмкін екенін ескертеді. Мәселен, былтыр өңірде вакцинациядан бас тартудың 1,5 мыңнан астам жағдайы тіркелген. Ал биылғы жылдың нақты статистикасы жыл соңында белгілі болады.

Бас тарту себептеріне байланысты арнайы талдау жүргізілуде. Біз әрбір жағдай бойынша себептерді анықтаймыз. Бұл уақытша медициналық қарсы көрсетілім бе, әлде ата-аналардың жеке немесе діни сенімдеріне байланысты ма? Жүргізілген талдауларға сәйкес, вакцинациядан бас тартқандардың 60 пайызы — жеке көзқарас, яғни екпеге сенімсіздік білдірген ата-аналар. Ал екінші орында – діни себептер тұр, – дейді сала мамандары.

Бұдан өзге вакцинацияға қарсы көзқарас қоғамда жалған ақпараттардың кең таралуынан да туындап отыр. Осыған байланысты өңірде санитарлық-ағарту жұмыстары тұрақты түрде жүргізілуде. Атап айтқанда, тұрғындармен кездесулер, дөңгелек үстелдер, түсіндіру жұмыстары ұйымдастырылып, екпенің маңызы жан-жақты түсіндіріліп келеді.

Мысалы, кейбір ата-аналар қызылша, қызамық (краснуха) сияқты аурулардың қауіпті асқынулары туралы біле бермейді. Соның бірі — панэнцефалит. Бұл — қызылша вирусының салдарынан бірнеше жылдан кейін пайда болатын қауіпті асқыну. Ата-аналар баласының бүгін ауырғанын ғана ойлап, ұзақ мерзімді салдары туралы бейхабар. Ал бұл дерт кейін кеш анықталған кезде диагноз қою қиынға соғады, – дейді мамандар.

Екпеден бас тарту арқылы ұжымдық иммунитеттің әлсіреу қаупі туындайды. Бұл әсіресе балалар мекемелерінде өзекті мәселе. Бүгінде балабақшаға, мектепке барған балалар арасында екпе алмағандар баршылық. Бұл өз кезегінде екпе алған балаларға да қауіп төндіреді. Себебі ұлттық күнтізбеге сай екі рет екпе алған балада ғана толық иммунитет қалыптасады. Егер бала екінші екпені уақытылы алмаса, қорғаныс әлсірейді. Сол себепті өңірімізде кейде қосымша иммундау шаралары жүргізіледі.

Айта кетсек, 2024 жылдың қыркүйек айынан бастап елімізде жатыр мойны обырына қарсы күрес аясында 11–13 жас аралығындағы қыз балаларға адам папилломасы вирусына қарсы вакцинациялау басталды. Бұл – қатерлі ісіктің алдын алудағы маңызды қоғамдық денсаулық сақтау шараларының бірі. Бүгінгі күнге дейін Абай облысы бойынша 7 510 доза вакцина егілді. Оның ішінде 5 293 қыз бала — бірінші дозамен, 2 217 қыз бала — екінші дозамен қамтылды.

Облыс көлемінде жүргізілген барлық иммундау шараларынан кейін иммундаудан кейінгі қолайсыз көріністер тіркелмеген. Бұл вакциналардың қауіпсіздігін және дұрыс ұйымдастырылған медициналық бақылауды көрсетеді.

Санитариялық-эпидемиологиялық қызмет мамандары ата-аналарды екпе алуға жауапкершілікпен қарауға және болашақ ұрпақтың денсаулығы үшін белсенді азаматтық ұстаным танытуға шақырады.

Жаз мезгілі – қоршаған ортада жіті ішек инфекцияларының қоздырғыштары үшін ең қолайлы кезең. Ауа температурасының жоғарылауы – бұл инфекциялардың таралуын күшейтеді. Әсіресе көкөністер мен жеміс-жидектер арқылы улану қаупі артады.

2025 жылдың алғашқы бес айында облыс бойынша жіті ішек инфекцияларымен сырқаттанушылық деңгейі өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 19,7%-ға артқан. Ауру жұқтырғандардың 70, 8%-ы – 14 жасқа дейінгі балалар, бұл көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда 1,8 есеге жоғары.

Сальмонеллёз – асқазан-ішек жолдарын зақымдайтын жіті жұқпалы ауру. Абай облысында бұл дерттің көрсеткіші республикалық орташа деңгейден 2–3 есе жоғары екенін атап өту қажет. 2025 жылдың басынан бері 18 жағдай тіркеліп, олардың барлығы Семей қаласы аумағында орын алған. Ауру жағдайларының ішінде 14 жасқа дейінгі балалар арасында сырқаттанушылық 7 жағдайға артқан.

Ауру ошағына жүргізілген эпидемиологиялық зерттеулер инфекцияның негізгі таралу жолының – тағам арқылы жұғу екенін көрсетті. Науқастардың сауалнамасына сәйкес, инфекцияның 82,2%-ы тағам арқылы жұққан. Олардың ішінде 70% – тауық жұмыртқасы арқылы, 31,3% – құс етінен дайындалған тағамдар арқылы таралған.

Абай облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау қызметі тұрғындарды ішек инфекциялары мен сальмонеллёздің алдын алу үшін келесі шараларды қатаң ұстануға шақырады. Ол үшін жеке гигиена ережелерін сақтау, жеміс-жидек пен көкөністерді, әсіресе қарбыз бен қауынды тұтынар алдында мұқият жуу қажет. Сонымен қатар құс еті мен жұмыртқаны толық пісіруді, дайын тағамдарды тиісті температурада сақтауды ұмытпаған абзал. Ал тез бұзылатын өнімдердің жарамдылық мерзімін және сақтау шарттарын қадағалау шарт.

Жалпы ішек инфекцияларының алдын алуда екі жасқа дейінгі балаларға, әсіресе бір жасқа дейінгі сәбилерге ерекше назар аудару қажет. Бұл кезеңде бала күтімі мен тамақтандыруға байланысты дәрігерлердің ұсынымдарын қатаң орындау – аурудың алдын алудағы басты фактор.

Жаз мезгілінде энтеровирустық және вирустық циррозды менингит секілді қауіпті жұқпалы аурулардың таралу қаупі жоғарылайды. Бұл сырқаттар, әсіресе балалар арасында жиі кездеседі және маусымнан тамыз айына дейін аурушаңдықтың артуы байқалады. Циррозды менингитке шалдығудың негізгі жолдары:

• Суық тию, әлсіреген иммунитет,
• Ашық су қоймаларында немесе бассейндерде шомылу,
• Өңделмеген суды ішу,
• Жеке гигиена талаптарын сақтамау,
• Ауру жұқтырған адамдармен байланыста болу.

Аурудың негізгі қауіпті тобы – 14 жасқа дейінгі балалар.

Энтеровирустық инфекциялардың таралуының алдын алу мақсатында облыстың санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті энтеровирустардың табиғи ортада таралуына тұрақты зертханалық мониторинг жүргізуде. Мәселен, 2025 жылдың мамыр-маусым айларында ашық су көздерінен, бассейндерден және су құрбақтарынан 148 сынама алынып зерттелген. Барлық сынама нәтижесі теріс болды, яғни энтеровирустар анықталмаған.

Санитариялық қызмет мамандары облыс тұрғындарына менингит пен басқа да ішек инфекцияларының алдын алу үшін келесі сақтық шараларын сақтауға төмендегідей кеңес береді:

• Тек ұйымдастырылған және қауіпсіз жағажайларда шомылу;
• Суда болғанда суды жұтпау;
• Қайнатылған немесе сүзілген ауыз суды пайдалану;
• Қолды жиі және дұрыс жуу – әсіресе тамақ алдында және далада болған соң;
• Балалар мен жасөспірімдердің жеке гигиенасын бақылауда ұстау.

Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары Айгүл Төлегенқызының айтуынша, 2025 жылдың алғашқы бес айының қорытындысы бойынша Абай облысында бруцеллез ауруына қатысты эпидемиологиялық ахуал тұрақсыз күйде қалып отыр. Науқастар саны өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 4 жағдайға артқан. Бруцеллез ауруы Бородулиха, Көкпекті, Мақаншы және Үржар аудандарында тіркелген.

Бруцеллез – адам мен малға ортақ қауіпті инфекциялық ауру, көбіне мал шаруашылығымен айналысатын тұрғындар арасында кездеседі. Аурудың негізгі жұғу жолдары — шикі сүт өнімдерін тұтыну, малмен тығыз байланыста болу және ветеринариялық қауіпсіздік шараларын сақтамау. Осы ретте мамандар бруцеллездің алдын алу мақсатында ветеринариялық және медициналық қызметтердің өзара әрекеттестігін күшейтуді, сондай-ақ қауіпсіз тағам тұтыну қажеттігін алға тартты.

Тағы да бір айта кететін жайт, өкінішке орай 2025 жылдың маусым айында облыс аумағында тұрғындар арасында өліммен аяқталған құтыру ауруының расталған бір жағдайы тіркелді. Бұл Қазақстан бойынша екінші осындай жағдай болып табылады. Бұған дейін мұндай оқиға Қостанай облысында тіркелген еді.

Абай облысында бір адамның құтырмадан көз жұму дерегі өңірдегі аудандардың бірінде орын алған. Аталмыш жағдайда науқас иттің тістеуінен зардап шеккен. Дегенмен жәбірленуші ит тістегеннен кейін медициналық көмекке жүгінбеген және құтыруға қарсы алдын алу екпелерін алмаған. Науқас құтырудың клиникалық белгілері пайда болғаннан кейін ғана, кешігіп бір ай өткен соң медициналық мекемеге қаралуға мәжбүр болған. Алайда бұл кезеңде вирус орталық жүйке жүйесін зақымдап, ауруды емдеу мүмкін болмаған.

Айта кетсек, құтыру — өте қауіпті вирустық жұқпалы ауру, ол жүйке жүйесін зақымдап, өлімге әкелуі мүмкін. Оның негізгі белгілеріне қатты сілекей ағу, агрессивті мінез-құлық және жүйке жүйесінің бұзылуы жатады. Аурудың негізгі көзі — жабайы жануарлар (қасқыр, түлкі және басқалары), сондай-ақ үй жануарлары, оның ішінде иттер, мысықтар, ірі және ұсақ мал, жылқы мен шошқалар.

Құтыру вирусы адамның теріге жара арқылы түскен сілекей арқылы жұғады, мысалы, тістеу немесе тырнау кезінде. Көп жағдайда адамдар «тістеген ит сау» деп медициналық көмекке жүгінбей жатады, бірақ бұл өте қауіпті. Медициналық көмекке кешігіп жүгіну қайғылы салдарға әкелуі мүмкін екенін ескеру маңызды,-деді департамент басшысының орынбасары.

Құтырудан сақтанудың негізгі шаралары мыналар:

• Жабайы және иесіз жануарлардан аулақ болу.
• Үй жануарларын құтыруға қарсы вакцинациялау.
• Егер жануар тістесе, тырнаса немесе сілекейі жараға түссе, жараны дереу сабынмен жақсылап жуу және міндетті түрде дәрігерге көрініп, құтыруға қарсы екпе алу.
• Егер агрессивті немесе ерекше мінез-құлық көрсететін жануар байқалса, ветеринарлық қызметке хабарлау қажет.

Дүниежүзілік деректер бойынша құтырудан жыл сайын шамамен 300 мың адам және 1 миллионға жуық жануар қаза болады. Құтыруға қарсы арнайы ем жоқ, алайда уақтылы вакцинация аурудың алдын алудың тиімді жолы болып табылады.

Спикер өз сөзінде инфекциялық аурушаңдықтың өсуіне жол бермеу және облыс тұрғындарының денсаулығын тұрақтандыру мақсатында департамент тарапынан тұрақты түрде ауқымды іс-шаралар ұйымдастырылатынын атап өтті. Олардың ішіндегі негізгі бағыттардың бірі — алдын алу және эпидемияға қарсы шараларды жедел қабылдау болып табылады. Ең маңызды жұмыс ретінде күнделікті және апталық сырқаттанушылықты эпидемиялық мониторинг жүргізіледі. Бұл бақылау ретроспективті түрде ай сайын, жыл сайын және ұзақ мерзімді кезең бойынша сырқаттанушылық деңгейін талдап, салыстыруға негізделген.

Әрбір тіркелген инфекциялық жағдай бойынша эпидемиологиялық зерттеу мен тексеру жұмыстары жүргізіледі. Бұл процесс науқаспен байланыста болған адамдарды анықтап, жұқпаның қайдан тарағанын анықтау және ошақта қажетті профилактикалық және эпидемияға қарсы іс-шараларды ұйымдастыруды қамтиды. Сонымен қатар, жедел оперативті талдау жүйесі жұмыс істейді, ал хабарламалар түскен ошақтарда зертханалық мониторинг пен сынамалы талдаулар тұрақты түрде жүргізіледі,-деп сөзін түйді Айгүл Тоқтабаева.

Тағы бір айта кетерлігі, мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдармен бірлесіп, тұрғындар арасында санитариялық-эпидемиологиялық мәдениетті арттыруға ерекше мән берілуде. Бұл шаралар облыс тұрғындарының денсаулығын қорғауда маңызды рөл атқарады және әрі қарай да жалғасын табады.