Елімізде криптовалюта нарығы жаңа кезеңге аяқ басты. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы Жолдауында бұл салаға баса назар аударып, Мемлекеттік криптоактивтер қорын құруды тапсырды. Оны Ұлттық банктің инвестициялық корпорациясы қадағалайды. Мемлекет басшысының сөзінше, осы бастамалар қазіргі жаһандық қаржы үрдістеріне сай болу үшін қажет. Себебі жаңа қор ең тиімді әрі болашағы зор цифрлық активтерден стратегиялық крипторезерв жинайды. Ол цифрлық экономиканың жаңа қаржылық жүйесіне негіз болады.

Бұл сала есігімізден енді-енді еніп жатқандықтан, халықта сәл де болса күмән бар. Білек сыбана кірісіп кетуден аяқ тартады. Мұндай көзқарас аталған саланың экономикамыз­дың төрінен орын алуына кедергі болуы мүмкін. Ал «Edelman Financial Engines» компаниясының не­гі­зін қалаушы, танымал қаржыгер Рик Эдельман криптовалюта нарығын елемеу үлкен қателік, қазірден бастап үйренісуіміз керек дейді.

«Сақтық таныту орынды, бірақ шамадан тыс қорқуға болмайды. Қазір әлемдік деңгейдегі ірі институционалдық инвесторлар, зейнетақы қорлары мен венчурлық капитал иелері криптонарыққа кіріп жатыр. Бұл цифрлық актив­тердің енді ойыншық емес, нағыз ин­вестициялық құралға айналып келе жатқанын көрсетеді. Әлемдік эко­номикадағы цифрлану үдерісі мен қаржы нарығының ашықтыққа ұмтылысы бұл бағыттың болашағын айқындап берді. Енді инвесторлар өз порт­фелін жаңа заманның трендімен үйлестіруі тиіс», дейді Р. Эдельман.

Расында, үдеріс қарқынды жүріп жатыр. Мәселен, жақында ғана «Еуразиялық банк» елімізде «Mastercard» және «Intebix» криптобиржасымен бірлесіп алғашқы криптокарталарды сынақтан өткізе бастады. Бұл карталар арқылы пайдаланушылар стейблкоиндармен төлем жасай алады. Қазір тек бірнеше карта шы­ғарылып, олардың жұмысы тексеріліп жатыр. Онда криптовалюта төлем кезінде автоматты түрде теңгеге айналады. Барлық төлемдер ел аумағында теңгемен жасалады. Транзакция комиссиясы 1%. Басқа елдерде бұл көрсеткіш 3–6%-ға дейін жетеді.

Ұлттық банк осы жобаны заңды негізде іске қосуға рұқсат берді. Бас банк төрағасының орынбасары Берік Шолпанқұлов криптокарталарды елдің қаржы жүйесі үшін жаңа мүмкіндік деп отыр.

«Криптокарталар жобасы криптоиндустрияны ресми төлем жүйесіне қауіпсіз әрі ыңғайлы түрде енгізуге жол ашады. Бұл – цифрлық активтер мен дәстүрлі банктік инфрақұрылымның түйісуі. Мұндай шешім елдегі қаржылық технологиялардың жаңа кезеңін бастайды. Сынақ кезеңі аяқталған соң жүйенің қауіпсіздігі мен тұрақтылығы толық бағаланады. Егер нәтиже оң болса, криптокарталар кең көлемде қолданысқа енгізіледі. Бұл жоба – криптовалютаны елдің ресми төлем жүйесіне біртіндеп енгізудің алғашқы нақты қадамы», деді ол.

2025 жылдың алғашқы 6 айында елдегі цифрлық активтер арқылы жасалған операциялар көлемі 3,6 млрд долларға жетті. Бұл көрсеткіш елде криптовалютаға деген қызығушылықтың арт­қанын айғақтайды. «Астана» халықаралық қаржы орталығы­ның дерегінше, қазір 27 лицен­зияланған компания цифрлық активтермен жұмыс істеуге рұқсат алған. Оның ішінде 12 компания криптобиржа ретінде тіркелген. Осы компаниялардың жарты жылдағы жалпы сау­да айналымы 2,8 млрд долларға жеткен. Екі ірі платформа – «BN KZ Technologies» және «Bybit» толық лицензиямен жұмыс істейді. Олар болашақ ресми криптотөлем жүйесінің негізгі қатысушылары болады. Қазір елімізде криптовалюта қызметін пайдаланушылар саны 170 мыңнан асты. Басым бөлігі жеке тұлғалар. Сарапшылардың пікірінше, нарық әзірге жеке инвесторлар есебінен өсіп отыр. Дегенмен ресми криптотөлем жүйесі іске қосылған соң салаға ірі қаржы ұйымдары мен компаниялар да кіре бастайды.

«Криптотөлемдер жүйесін енгізу еліміздің инвестициялық тартымдылығын арттырады. Қаржы нарығына серпін береді. Бізде құқықтық, инфра­құрылымдық база да­йын. Енді басты міндет – осы жүйені халыққа қауіпсіз әрі түсінікті ету», деді орталықтың ресми өкілі.

Осы бағытта көптеген жұмыс атқарылып жатыр. Мысал ретінде Ұлттық банк пен Ұлт­тық төлем корпорациясының бақылауын­дағы реттеу алаңында сыналып жатқан «Bybit Pay» жобасын алайық. Мұнда жүйе арқылы пайдаланушылар өз криптоактивімен төлем жасап, сатушылар тауардың ақшасын теңгемен қабылдай алады. Тұтынушы «Bybit» қосымшасы арқылы QR-кодты сканерлейді, соманы растайды, ал жүйе криптовалютаны автоматты түрде теңгеге айырбастайды. Барлық үдеріс бірнеше секундта аяқталады. Төлем жасалған сәтте сатушының шотына теңге түрінде қаражат түседі. Осылайша, сатушы үшін де, сатып алушы үшін де төлем жасау үйреншікті әрі ыңғайлы болып қалады.

«Bybit» компаниясының фиатты төлемдер жөніндегі директоры Мазурка Зенгтің айтуын­ша, «Bybit Pay» жүйесі әлемнің бірнеше елінде сәтті іске асқан. Бразилия, Вьетнам, Филиппин, Мексикада жұмыс істеп тұр. Әр елде жоба жергілікті заңнамалар мен қаржылық инфрақұрылымға бейімделген.

«Криптовалюта иелеріне активтерін алдын ала сату­дың қажеті жоқ. Олар бар криптоқал­дықтарымен тікелей төлем жасай алады. Біз халықаралық қауіпсіздік деңгейіне сай келетін екі факторлы аудентификация, Face ID және саусақ ізімен тексеру сияқты қорғаныс әдістерін қолданамыз. Қазір біз жаңа нарыққа шығуға дайындалып, қосымша лицензия алу мен кәсіби инвесторларға арналған өнімдерді әзірлеп жатырмыз. Жасанды интеллектіні пайдаланып, жүйемізді жылдамдатамыз», деді ол.

«Binance Kazakhstan» компа­ниясының басшысы Нұрхат Күшімовтің сөзінше, кейінгі екі жылда елде криптовалюта қолда­нушыларының саны едәуір арт­қан, ал сауда айналымы айтар­лықтай ұлғайған.

«Қазақстандағы криптонарық жоғары серпінмен дамып келеді. Пайдаланушылар көбейіп, олар­дың белсенділігі мен сауда көлемі өсіп отыр. «Binance Kazakhstan» тарапынан өнім түрлерін кеңейттік. Егер 2024 жылы споттық саудада 130 токен қолжетімді болса, 2025 жылы олардың саны 350-ге жетті. Кейінгі уақытта криптонарықты заңдастыру мен дамыту бағытында нақты қадамдар жасалып жатыр. Ұлттық банк цифрлық активтерді реттеу ережелерін қа­былдап, заңды криптобиржалар мен жаңа токен түрлерін іске қосуға мүмкіндік берді. Бұл бастамалар өте маңызды. Олар нарықты «көлеңкелі аймақтан» шығарады. Бірақ мұндай жүйе бір күнде құрылмайды. Барлығы кезең-кезеңімен жүруі керек. Ең бастысы, биржалар мен криптооператорлар заңды алаңда жұмыс істеуі қажет. Сонда ғана қолданушыларға қысым азайып, нарық көлеңкеден шығады», дейді Н.Күшімов.