Астананың аңызға айналған LRT жобасы тірілді .

Халықаралық деңгейде Қазақстан транзиттік хаб ретінде өз орнын нығайтып келе жатыр. Ел ішіндегі ауқымды жобаларды да ұмытпаған жөн. Солардың ішіндегі ең көп талқыланғаны, әрине, астаналық жеңіл рельсті көлік құрылысы. Көп жылдар бойы талқыланып келген жоба түбінде аңызға айналып кеткен еді. Қазір сол аңыз шындыққа жанасты. Caravan.kz медиа порталының тілшісі жалғастырады.

Халықтың сабырын сынаған жоба биыл іске қосылды. Әзірге тек сынақ режимінде.

LRT немесе жер үстімен жүретін метро 18 станцияны байланыстыруы тиіс. Қазір пойыздар машиниссіз автоматты түрде тек екі станция арасында – «Абу-Даби Плаза» мен Министрліктер үйі (112–113 учаске) бағытында жүріп жатыр. Сынақ кезеңінде күніне үш рет қана қозғалады, жылдамдығы – 10 км/сағ шамасында. Ал толық іске қосылғаннан кейін пойыздар сағатына 60 км-ге дейін жылдамдықпен қатынайды, станциялар арасындағы жол 3–4 минуттан аспайтын болады.

Қазір мамандар байланыс, сигнал беру, электр жүйелерін және инфрақұрылыммен өзара әрекеттесуін тексеріп жатыр. Барлық сынақтар сәтті өткен соң ғана жоба толық пайдалануға берілмек. 2026 жылдың басында толық іске қосылады.

18 станция және Сингапур деңгейіндегі технология

Қалада барлығы 18 станция салынып жатыр. Құрылысшылар қыстың суығына дейін сыртқы әрлеу жұмыстарын аяқтауға тырысуда. Әр станцияда эскалатор, лифт және елорда көріністерін көрсететін интерактивті экрандар орнатылады.

«Жобаның тағы бір ерекшелігі GoA4 автоматтандыру жүйесі, яғни машиниссіз толық басқару технологиясы. Мұндай жүйелер бүгінде Сингапур, Дубай және Қытай қалаларында қолданылады. Поезд қозғалысын, есіктердің ашылып-жабылуын және интервалды басқаруды жүйе өзі реттейді», — дейді «City Transportation Systems» ЖШС басқарушы директоры Орынбасар Ақбаев.

Мамандардың айтуынша, қозғалыс барынша жайлы болады, яғни, тежеу мен үдету барынша жұмсақ орындалады. Ал алғашқы айларда жолаушылар саны тәулігіне 25–45 мың адамға жетеді деп болжануда. Жол ақысы шамамен 200 теңге болмақ.

Астаналықтар не дейді

Көптеген тұрғындар бұл сәтті жылдар бойы күткенін жасырмайды.

«Әрине, қолданамыз. Бұл қозғалысты жеделдетіп, жолдағы кептелістерді азайтады», – дейді астаналықтар.

«Бағасы қолжетімді болса, неге мінбеске? Таксидің бағасы қазір қымбат».

«Студент үшін 200 теңге қалыпты баға, егер жылдам әрі жайлы болса. Ал егер жеңілдіктер қарастырылса, тіпті тамаша болар еді».

15 жыл күткен құрылыс және дау-дамайлар

LRT тарихы – ел тәуелсіздігі тарихындағы ең ұзақ әрі даулы жобалардың бірі. Алғаш рет ол туралы 2005 жылы айтылып, құрылыс 2011 жылы басталды. Кейін бірнеше рет тоқтап, бетон бағаналар жылдар бойы «мәңгілік құрылыс» символына айналды.

Тіпті ел Президенті бұл жобаны «сыбайлас жемқорлықтың иісі бар жоба» деп атаған еді. Соған қарамастан, мемлекет құрылысты аяқтауға шешім қабылдады, өйткені миллиардтаған қаржы бұрыннан жұмсалған болатын.

Алайда, қоғамды алаңдатып отырғаны басқа сұрақ.

LRT неге өте қымбатқа түсті?

Қазақстан 22 шақырым және 18 станция үшін шамамен 1,8 миллиард доллар жұмсаған. Бұл көрші елдермен салыстырғанда 11 есе қымбат.

«Мысалы, Өзбекстанда 55 шақырымдық 35 станцияға бар болғаны 420 миллион доллар жұмсалған, яғни әр шақырымына 7,5 млн доллар. Ал бізде – 84 млн. Неге мұндай айырмашылық?» – дейді құрылыс саласының сарапшысы Фарид Ақбердиев.

Салыстырмалы түрде айтсақ, Оңтүстік Кореяның Ыйджоңбу қаласында 11 шақырымдық желіде әр шақырымның құны шамамен 42 млн доллар.

Бағыт төңірегіндегі пікірталас

LRT бағыты да көп сынға ұшырады. Ол әуежайдан жаңа теміржол вокзалына дейін жүреді. Урбанистер мұны «оң және сол жағалауды байланыстырмаған тиімсіз шешім» деп санаған. Алайда басқа мамандардың көзқарасы өзгеше.

«Бұл бағытта маңызды нысандар бар: „Астана Арена“, Министрліктер үйі, „Абу-Даби Плаза“, „Мега“, Назарбаев Университет. Бұл аялдамалар жолаушылар үшін тартымды болады. LRT маңындағы тұрғын үй бағасы да өсе бастайды», – дейді сарапшы Ерлан Сәкенов.

Әлеуметтік мәні бар жоба

Шу мен қаржылық сұрақтарға қарамастан, LRT ең алдымен әлеуметтік жоба ретінде қарастырылады. Ол қала тұрғындарының қолайлылығын арттырып, көлік логистикасын түбегейлі өзгертпек.

Астана әкімі алдағы уақытта жаңа бағыттардың да болатынын айтып отыр. Ол Косшы, Жағалау және ескі қала тараптарына да LRT желісін созу жоспарланып отырғанын айтты.

Бастысы, өткеннің қателіктерін қайталамай, жаңа жобалар жаңа дау-дамайға себеп болмауы керек.

«LRT – бұл қаланың болашағы. Енді артқа емес, алға қарау керек», – дейді урбанистер.