Цифрлық әлем қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ортақ келісімге келуге әлі уақыт бар, деп есептейді мамандар.

Әлем елдері арасындағы шиеленістер, саяси-әскери қақтығыстар, сауда соғысы және экономикалық дағдарыстар мемлекеттік қана емес цифрлық қауіпсіздіктің де маңызды екенін айқын ете түсті. Киберәлемде шекара жоқ екені белгілі. Ендеше әлемге ортақ киберкеңістікте әр ел өзінің цифрлық егемендігін қалай сақтай алады? Мамандар бұл сұраққа жауапты дәстүрлі Positive hack days фестивалінің аясында іздеді.

Сала мамандары әлемде тұрақтылық болмағанымен, киберәлемде тұрақтылықты қамтамасыз етуге әлі де мүмкіндік барына сенімді. Бұл үшін елдер цифрлық әлемдегі қауіпсіздіктің мемлекеттердің бәріне ортақ архитектурасын, яғни жалпы стандарттары бойынша келісімге келуі тиіс.

"Сайберус" қорының және Positive technologies компаниясының негізін қалаған Юрий Максимовтың айтуынша, соңғы жылдары әлем елдері өзара "шекараларын жапқаннан" кейін өз технологияларын жасауға кірісті. Яғни, бұған дейін барша ел ортақ қолданып келген технологиялардың әр елде балама түрлері әзірлене бастады. Бұл жол цифрлық егемендікті қамтамасыз еткенімен, маман оны өркениет жолы деп есептемейді.

Юрий Максимов, "Сайберус" қорының негізін қалаушы:

– Әлемде көптеген ел бар және олардың бәрі өз азаматтарына қажет технологияларды жасап шығаратын болса, қанша ресурс, қанша күш, қанша еңбек қажет екенін есептей беріңіз. Мен мұны өркениеттің жолы деп есептемеймін. Оның орнына цифрлық әлемнің баршаға ортақ архитектурасын жасауға тиіспіз. Стандарттар ортақ болса, әр ел оның өзіне тиесілі бөлігін жасай алар еді. Рас, қазір әлем тыныш емес және мемлекеттер арасында келіспеушіліктер көп. Бірақ, цифрлық әлемде келіссөз жүргізуге, ортақ келісімге келуге әлі уақыт бар деп есептеймін.

Сондықтан, бізге киберБҰҰ рөлін атқаратын ұйым керек. Ол цифрлық стандарттардың ортақ болуын және елдердің осы стандарттарды бұлжытпай ұстануын қамтамасыз етуі керек. Цифрлық әлемде ешбір ел өзге елге тәуелді болмауы, бір-біріне ықпалын жүргізбеуі керек. Әрине, бұл әлемде де ірі елдер мен әлсіз елдер болады. Бірақ, ешкім өз технологияларын ықпал ету құралына айналдырмауы тиіс. Оның орнына әріптестікте жұмыс істеуі шарт. Егер бір елдің дайын әрі сәтті шыққан технологиясы болса, басқа елдердің оны қайталап көшіріп, өзіндік нұсқасын әзірлеп қажеті қанша? Сондықтан бұл салада жетістікке жеткен елдер қай технологияларды жасау қажет емес екенін, ал қайсын әзірлеу керектігі жөнінде айтып, өз тәжірибесімен бөлісе алатың алаң қажет.

Оқи отырыңыз: Standoff 15 киберсайысы: Қазақстан мен Ресейдің құрама командасы екінші орын иеленді

Цифрлық әлемде шекара болмағанымен, мемлекеттік шекараның болуы тек технологияларды дамытуға ғана емес киберәлемдегі қылмыстармен күреске де кедергі келтіріп отыр. Бұл туралы Қазақстан мысалында Қазақстанның Цифрлық даму министрлігі Ақпараттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Руслан Әбдіқалықов айтып берді. Оның сөзінше, қылмыс әлемімен күресте мемлекеттер арасындағы өзара әріптестіктің әлсіздігі үлкен тосқауыл болып отыр.

Руслан Әбдіқалықов, Қазақстанның Цифрлық даму министрлігі Ақпараттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы:

– Қазақстанда барлық қылмыс ішінде киберқылмыстар өз үлесі бойынша бірінші орында. Біздің киберқылмыстармен күресте көбіне жеңіліп жатуымызға қылмыстық әлемде шекара деген дүниенің болмауы себеп. Оларда ұлт, мемлекет, шекара деген ұғымдар жоқ. Киберқылмыскерлердің жалғыз мақсаты – өзгелердің қаражаты есебінен баю ғана. Бұл мақсатқа қол жеткізуге оларға мемлекеттік шекара ешқандай тосқауыл емес.

Ал мемлекеттерге қылмыс әлемімен күресте осы шекара және елдер арасындағы өзара әрекеттің әлсіздігі үлкен кедергі. Қазақстан мысалында айтсақ, біздің елде қаржылық алаяқтық жасап, шетелге қашып кеткендерді біз кез-келген елден экстрадициялай алмаймыз. "Өз халқымызға тигізіп жатқан зияны жоқ болса, бұл іске араласып нём бар" дейтін елдер табылады. Сондықтан, Қазақстан киберқауіпсіздік мәселесінде елдер арасындағы шекараны жойып, мемлекеттердің бірге ашық әрі адал жұмыс жүргізуін қолдайды. Ешбір ел жалғыз өзі киберқылмыс әлемін жеңе алмайды. Тек бірігу арқылы ғана біз оларға жедел әрі нақты жауап бере аламыз.

Оқи отырыңыз: Ұлттық банк пен телеком операторлары антифрод орталықтарын біріктіруде. Бұл не үшін қажет

Халықаралық әріптестікті дамыту қажеттігі туралы пікірді Security Vision бас директоры Руслан Рахметов те қостады. Компания басшысы цифрлық технологияларды әзірлеушілердің коллаборациясы жеке өнімдер емес тұтас шешімдер әзірлеуге негіз болатыны туралы айтты.

Руслан Рахметов, Security Vision бас директоры:

– Киберқылмыс әлемімен күресті күшейту үшін әлбетте халықаралық әріптестікті дамыту қажет. Бұл ретте жекелеген вендорлардың халықаралық нарыққа жалғыз шығуынан гөрі бұл бағытта бірлескен жұмыс жүргізу тиімді болады. Вендорлардың коллаборациясы бір-бірін толықтыруға және жекелеген өнімдерді емес, техникалық тұрғыдан толыққан, тапсырыс иесіне кешенді пайда әкелетін нақты шешімдерді сатуға мүмкіндік береді.

Бұл стратегияны жүзеге асыруда, сондай-ақ, вендорлардың басын ортақ мақсат аясында қосатын біріктіруші күштің болғаны маңызды. Оған қоса, компаниялардың қызметін халықаралық аренада GR аясында сәтті жүзеге асыру үшін мемлекеттік қолдау да қажет.

Оқи отырыңыз: "Қазақша сөйлеңіз". Ақпараттық қауіпсіздік комитетінің басшысы алаяқтармен күрес туралы

Positive Technologies бас директоры Денис Баранов бұл тұрғыда әлем елдерінің вендорлары, яғни цифрлық технологияларды әзірлеуші компаниялар әріптестікке дайын деп есептейтінін жеткізді. Оның сөзінше, бұл сала өкілдерінің базалық мүдделері мен құндылықтары ортақ.

Денис Баранов, Positive Technologies бас директоры:

– Цифрлық егемендік дегеніміз – көрші елдердің технологияларын өзіндік жаңа технологиялармен ауыстыру емес, технологияларға берілетін сенімділіктің деңгейі. Соңғы жылдар біздің индустриядағы компаниялардың бәрі дерлік децифровизацияны жою бағытында жұмыс істеп жатыр.

Сондықтан, киберқауіпсіздік саласында коммерциялық бәсекелестік аса байқалмайды. Компаниялардың бәрі ортақ құндылықтар аясында біріккен.

Оқи отырыңыз: "Стоп кредит": несие алу мүмкіндігін бұғаттау сервисі алаяқтарға тұсау болды ма

Мамандардың түйіндеуінше, цифрлық егемендік – қандай да саяси қозғалыстар мен оқиғаларға қарамастан, цифрлық технологияларды қолданушылар мен мемлекеттің мүддесін сақтау. Бұл ретте қолданушылардың мүддесі өздеріне үйреншікті сервистерді пайдалану болса, мемлекеттің мүддесі – ұлттық қауіпсіздікті қорғау. Осы екі мүдденің тоғысуы үшін әлем елдері келісімге келіп, әріптестікте жұмыс істеуі тиіс.