Арабтар құс ұшырып, қыран баптаудан табыс тауып отыр.
Ресми дерек бойынша бір ғана Әмірлікте ителгі саны 28 мыңға жеткен.
Бұл саятшылық туризмнің бір бағыты іспетті. Одан бөлек құсты аукционға шығарады, сайысқа салады. Әйтеуір қомақты қаржының көзі.
Атпен аң қағып, қаршыға, лашынға ілдіруі жағынын бізге ұсқайды. Табыс әкелген соң әрине құс ұстаушылар да көбейген.
Араб елдеріндегі құсбегілік тарихы тереңнен тамыр тартады. Бұрын бұл өлкеде жұрт сұңқармен аң аулап, күнін көрген. Азығын түзден айырып, тіршілігін осы кәсіппен жалғаған. Қазір жағдай басқа болғанымен, ителгі баптау ұмыт қалған жоқ. Керісінше ұлттық құндылықтың бір бөлшегі ретінде танымал. Кейінгі жылдары арабтар тіпті ерекше ынтызар бола бастады. Сырттан сұңқар әкеліп, саятшылық фермасын құрғандар көп.
Абдалла Шабан, этнограф журналист:
- Шығанақ халқы бұрын қыран құсты күнделікті азыққа қажетті аң аулау үшін қолданған. Сонымен күн көрген. Қазіргі жағдай өзгерді. Сұңқар ұстайтын арабтар оны жарыс үшін қолға үйретіп жүр. Сан алуан сайыс ұйымдастырылады. Тіпті қыранды бір-біріне қарсы қоятын кездер де болады.
Жалпы сұңқарды күтіп баптау — бүкіләлемдік ЮНЕСКО мұрасына айналған кәсіп. Оны жаңғыртып қана қоймай, заманауи технология жетістіктерімен ұштастыруға ешкім де, ештеңе де кедергі емес. Арабтар осыны ескеріп, табиғат аясындағы демалыстарын құс ұшырып өткізеді. Дрон және VR қондырғыларды қолданады. Жемтік ретінде кейде жасанды ет беруі мүмкін. Қос қанатты тіршілік иелеріне арналған көрмелер мен жарыстар да бар. Әмірлікте жылына 9 мәрте сұңқарлар сайысы ұйымдастырылса, Саудияда ірілі-ұсақты фестивальдер өтеді. Ауқымды жүлде қоры тігіледі.
Мухаммад Бахтияр, құсбегі:
- Біздің фермада 155 сұңқар бар. Мұнда біз оларды қолдан өсіріп, жаттықтырып, халықаралық жарыстар мен аңшылық маусымдарына дайындаймыз. Кейде ат спортымен қатар қолданылады. Біздің елде осы салаға көп көңіл бөлінеді. Өзім бала кезден қызығамын.
Осы күні әмірліктің ресми органдары елде 28 мың қыран құс барын анықтады. Бір ғана Абу Дабиде 50-ге тарта ферма іске қосылған. Ең қымбат әрі бағалы тұйғындар аукционға шығарылып, саудаға түседі. Бай-бағландары онымен табиғаты сан қырлы шет мемлекеттерге сапарлап, аңшылық құрады.
Ахмед әл-Шиуи, ветеринар:
- 7 жыл бұрын әмірлікте сұңқарларды емдейтін жеке клиника аштым. Қызметті мобильді түрде көрсетеміз. Құстың жайын бастан-аяқ тексеріп береміз. Қанатын және көзін жарақаттап алатын жағдай көп болады. Соған қажетті аппаратымыз бар. Жергілікті фермерлер қызметімізге жиі жүгінеді. Барынша медициналық көмек көрсетеміз.
Мамандардың айтуынша, араб жұртының байырғы дүниетанымында саятшылықтың орны ерекше. Табиғатпен етене жақын бұл өнер төзімділік пен еңбекқорлыққа баулитын ұлттық спорт ретінде дәріптеледі. Еске салайық, саятшылық араб түбегімен қатар, қазақ даласында да кең таралған. Қыран құсты қолға үйреткен қос халықты осындай рухани-мәдени сабақтастық пен ортақ мұра байланыстырып тұр.
Рауан Мыңбай
