Руанда Қазақстанның цифрлық технологияларына қызығып отыр.

Оған қоса отандық зауытта өндірілетін қашықтан зондтау спутниктерін сатып алуға ниетті. Руанда Президенті Поль Кагаме елге ресми сапармен келіп, Қасым-Жомарт Тоқаевпен кездесті. Келіссөз барысында қазбалы байлық мәселесі де қаралды. Бұрын екі тараптың алыс-берісі мол болмаса да енді байланыс беки түспек. Нақты қандай құжаттарға қол қойылды?

Руанда. Кейінгі жылдары қуаты күшейіп, Африканың алдыңғы қатарына шыққан мемлекет. Аз уақытта тұғырын тауып, тізгінін тартып, тірлігі тұрақтады. Халқы негізінен ауыл шаруашылығы, туризм һәм қазбалы байлықпен күнелтеді. Енді цифрлық технологияға бет бұрып, қара құрлықтың "технохабына" айналуды көздеп отыр. Президент Поль Кагаменің алыстан ат терлетіп, Астанаға арнайы келуінің бірінші себебі осы. Қазақстан – бұл салада біраз белесті бағындырған ел. Тиісінше технологиямызға қызығушылық мол. Ал біздің тарапты Руанданың байлыққа толы жер қойнауы қызықтырады. Сол үшін Ақорда мәртебелі мейманды айрықша ілтипатпен қарсы алды.

Бекзат Аманов, тілші:

- Президенттер бір-біріне делегация мүшелерін таныстырып жатыр. Бұл қатарда мемлекеттік орган басшыларынан бастап, ұлттық компания өкілдері бар екенін көріп отырмыз. Жалпы екі елдің алыс-берісі ауыз толтырып айтарлықтай көп емес. Десе де, осы сапар берік байланыстың ізашары болмақ, негізін қаламақ. Себебі келіссөздер көкжиегі кең. Маңызды құжаттарды қабылдау күтіліп отыр.

Президент резиденциясы қонақтарды қарсы алуға тыңғылықты дайындалған. Делегациялармен танысып болған соң екі елдің әнұраны шырқалды. Президенттік оркестр өкілдері Руанда рәмізін орындау оңай болмағанын айтады, десе де ресми рәсім мінсіз өтті.

Құрмет Бейсембаев, президенттік үрмелі аспаптар оркестрінің бастығы:

- Руанда әнұранында өзіне тән ырғақтар мен дыбыстық ерекшеліктер бар. Бұл гимнді орындау оңай болды деп айта алмаймын, шын мәнінде дыбысталуы өте күрделі. Негізгі екпін жезден жасалған аспаптарға түсті.

Әрі қарай Президенттер келіссөз залына беттеді. Алдымен, жеке кездесіп, серіктестік жайын талқылады. Қасым-Жомарт Тоқаев сөз басында ілтипат білдіріп, бұл сапарға тарихи мәні зор деген баға берді. Сондай-ақ екі ел қарым-қатынас жаңа деңгейге шығатынын жеткізді.

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

– Сіздің бұл сапарыңыз және алдағы келіссөздер екіжақты ықпалдастыққа тың серпін беру тұрғысынан өте маңызды деп ойлаймын. Руанданың экономикасы қарқынды дамып келеді. Меніңше, өзара байланыстарды нығайта беру қажет. Өйткені Қазақстан – ІЖӨ көлемі, ІТ технологиялар мен жасанды интеллектті дамыту бойынша өңірдегі көшбасшы ел. Бұл біздің өзара тиімді ынтымақтастығымызды өркендетудің басым бағыттары бола алады.

Тараптар саяси серіктестіктен бастап, сауда-экономика, көлік-логистика, ауыл шаруашылығы және цифрландырудағы байланысты талқылады. Аймақтық һәм халықаралық мәселелер де назардан тыс қалмады.

Поль Кагаме, Руанда Республикасының президенті:

– Еліңізге шақырғаныңыз үшін ризашылығымды білдіремін. Мен бұған дейін Қазақстанға 2015 жылы келген болатынмын, бұл менің екінші сапарым. Өзіңізбен және Сіздің командаңызбен бірге екі ел игілігі жолындағы бірлескен жұмысымызды жалғастырудың мүмкіндіктерін қарастырамыз.

Әрі қарай Президенттер кеңейтілген құрамға ойысты. Нақты келісім мен қомақты қаржыны қамтитын құжаттар дәл осы басқосуда кеңінен талқыланды деуге болады. Отырыста Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның Африка мемлекеттерімен байланысты кеңейтуге ерекше мән беретіне назар аударды. Соның ішінде Руандамен серіктестікті жаңа деңгейге көтеруге ниет бар.

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

– Сіздің көреген көшбасшылығыңызбен Руанда даму даңғылына түсіп, институционалды орнықтылық пен болашаққа бағдарланған жаңашылдықтың үлгісін көрсетті. Еліңіздің экономикалық өсімі 8 пайыздан асты. Бұл жаңғыртудың жарқын көрінісі. Осы орайда Сіздің еліңізбен ынтымақтастықты дамытуға айрықша мән береміз. Қазақстан екі жақты тиімді байланыстарды нақты жобалар арқылы ілгерілетуге дайын.

Поль Кагаме де бірлескен жобаларды жүзеге асыруға дайын. Демек, қазбалы байлығымен бөлісіп, біздің технологияларды алуға бейіл. Кездесуде инвестиция, ақпараттық технология, электрондық үкімет сынды бағытта байланысты дамытуға уағдаласты.

Поль Кагаме, Руанда Республикасының президенті:

– Астанаға екінші мәрте жолым түскеніне қуаныштымын. Қазақстан ұлттық даму жолында толайым табысқа жетіп, соның арқасында халықаралық аренадағы ролі артып келеді. Біз Өзіңізбен және Сіздің еліңізбен серіктес әрі достас болғанымызға ризамыз.

Көкжиегі кең келісімдер

Көлемді келіссөздер жемісті аяқталды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев пен Руанда Президенті Поль Кагаме Бірлескен мәлімдеме қабылдады. Ал ресми делегация мүшелері 9 құжатқа қол қойды. Келісімдердің қыр-сырын саясаткерлер журналистерге берген брифингінде жан-жақты айтып берді.

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

– Біз Руанданы Африкадағы сенімді серіктесіміздің бірі ретінде қарастырамыз. Сондай-ақ өзара әріптестікті одан әрі нығайтуға мүдделіміз. Бүгінгі кездесу мазмұнды әрі мағыналы болды. Біз екіжақты ынтымақтастықты күшейту жолдарын талқыладық. Нақты келісімдерге қол жеткіздік. Екі ел арасындағы саяси диалогты дамытуға уағдаластық. Алдағы уақытта Сыртқы істер министрліктері жоғары деңгейдегі кездесулер өткізетін болды.

Қазақстан мен Руанда дипломатиялық және қызметтік төлқұжат иелерін визалық талаптардан босатуға келісті. Сондай-ақ көлік-логистика және сауда салаларында бірлескен жұмыс топтарын құру туралы келісім жасады. Оан қоса азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесі де пысықталды. Атап айтқанда, Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімдерін Африка құрлығына тасымалдау жолдары қарастырылды.

Қазақстан қашықтан зондтау спутниктерін экспорттауы мүмкін

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

– Елдеріміз озық технология, жасанды интеллект және ғарыш саласында айтарлықтай тәжірибе жинақтады. Біз цифрландыру және киберқауіпсіздік мәселелеріне қатысты ортақ жобаларды қолға аламыз деп келістік. Ғарыш кеңістігін бірлесіп игеру жөнінде уағдаластыққа қол жеткіздік. Мұндай қадам мемлекеттік қызмет пен бизнестің тиімділігін арттыруға септігін тигізеді. Ақпараттық қауіпсіздікті күшейтуге мүмкіндік береді.

Руанда тарапы қазақстандық егов жүйесіне қызығушылық танытып отыр. Осы сапар аясында отандық цифрлық Үкіметпен жіті танысып, платформаны экспорттау жайын талқылайды. Сонымен қатар, елде өндірілетін қашықтан зондтау спутниктерін сатып алуға ниетті.

Жаслан Мәдиев, ҚР Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрі:

- Өткен жылы Қазақстан тарихында ең бірінші экспорт контрактқа қол қойдық. Моңғолиямен, осы жылы Коногомен, келе жатқан Астана форумы аясында тағы бір эжкспорттық келісімшарт пайда болады. Оны сосын жариялаймыз. Руанда да спутниктік контрактыны қарастыруға жоспарлары бар.

Руанданың қазбалы байлығына қызығушылық мол

Келесі бағыт – жасыл энергетика мен табиғи ресурстар. Қос мемлекет бірлескен жобаларды жүзеге асыруға ниетті. Бұл уағдаластықтар сауда-саттық көлемін арттыруға жол ашады. Сонымен қатар екі елдің инвестициялық ықпалдастығына тың серпін береді.

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

– Бүгінде Астана мен Кигалидің халықаралық қаржы орталықтары арасында тығыз байланыс бар. Біз жаһандық қаржы нарығындағы осы байланысты одан әрі нығайтуға келістік. Климаттың өзгеруіне қарсы күрес және қоршаған ортаны қорғау мәселелері де назардан тыс қалған жоқ. Руанданың климатты сақтау бағытында мол тәжірибесі бар. Соның арқасында жаһандық жобаларға зор үлес қосып келеді.

Руанданың жер көлемі айтарлықтай үлкен болмаса да, қойнауы қазбалы байлыққа толы. Әсіресе, сирек металдардың мол қоры бар. Біздің тарап заманауи технологиялар мен ғарыш, қорғаныс өнеркәсібіне қажетті берилийге қызығушылық танытып отыр.

Нұрлан Жақыпов, «Самұрық-Қазына» АҚ Басқарма төрағасы:

- Бұл келісімге сәйкес, біздің Қазатомпром компаниясы Руандадан берилий концентрат сатып алу мүмкіндіктерін қарастыратын болады. Біз бұл келісім арқылы екі елдің арасындағы ынтымақтастықты нығайта аламыз. ОМЗ қуаттылығы 1,5 мың тонна, бірақ бұл коммерциялық құпия мәселе.

Одан бөлек мәдениет, білім-ғылым салаларындағы ынтымақтастыққа да ерекше назар аударылды. Тараптар академиялық байланыс, студент алмасуға және бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізуге келісті. Қасым-Жомарт Тоқаев Поль Кагамені әлемдік саясатта мол тәжірибесі, беделі бар Президент ретінде атап өтіп, жаһандық мәселелер жөнінде пікір алмасқанына тоқталды.

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

– Екі елдің халықаралық түйткілдерге қатысты ұстанымдары ортақ деп айтуға болады. Біз жаһандық дағдарыстың бәрін тек дипломатиялық жолмен шешу керек деп есептейміз. Бейбіт келіссөздер жүргізуді қолдаймыз. Бұған қоса халықаралық ұйымдар аясында өзара ықпалдастықты күшейтуге уағдаластық. Бастамаларымыз бойынша бір-бірімізге қолдау көрсетуге келістік.

Өз кезегінде Поль Кагаме бүгінгі келіссөздердің қорытындысын жоғары бағалады. Ол бұл сапарды берік достық өзара серіктестігімізді одан әрі нығайтуға негіз болатынын айтты.

Поль Кагаме, Руанда Республикасының президенті:

- Келісімдерге қол қою арқылы ынтымақтастық мүмкіндіктерін арттыруға ниеттіміз. Екі мемлекеттің сауда, технология және ауыл шаруашылығы салаларында бір-бірінен үйренері көп. Руанда Қазақстанның энергетика, тау-кен өнеркәсібі және минералдарды өңдеу салаларындағы инновацияларын игеру арқылы айтарлықтай пайдаға кенеле алады.

Африка көшбасшысына айналуға ниетті Руанда билігі байланысқа толық ашық екенін көрсетіп отыр. Бұл үлкен нарыққа жол ашатын есік. Екі ел тарихында да, даму жолында да ұқсастық бар. Көп мәселе бойынша көзқарасы бір жерден шығады. Демек, серіктестікке серпін беру қиынға соқпайды, ең бастысы, қос тарапқа да тиімді.

Бекзат Аманов, Марат Диханбаев