Өткен айда Мемлекет басшысы қоғамдық орындарда адамның жүзін жауып тұратын киім киюге ресми түрде тыйым салатын заңға қол қойды. Бұл бастама не үшін қажет болды, бет жабатын киімге қатысты халықаралық тәжірибе қандай? Діндерді зерттеу орталығы басшысы Ерлан Ерғалиев айтты

Бұл туралы Caravan.kz медиа порталы baq.kz-ке сілтеме жасап хабарлайды.

«Бурка-бандит»: Ниқаб қылмыста бүркеніш болған

Ерлан Ерғалиев бетті толық жабатын киімдер, ниқаб пен паранджа, қылмыстық әрекеттерді жасыру үшін қолданылғаны халықаралық тәжірибеде кездесетінін айтты.

Мысалы, 2024 жылдың шілдесінде Дағыстанда болған шабуылдардан кейін ниқабқа уақытша тыйым салынды, себебі шабуылдаушылардың бірі ниқабты қашу үшін бүркеніш ретінде пайдалануды жоспарлаған. Бұдан бөлек, Иорданияда ер адамдардың химар немесе ниқаб киіп, банк тонау және полицияға шабуыл жасау сияқты 170-ке жуық қылмыс жасағаны тіркелген. АҚШ-та да «Бурка-бандит» деген атпен танымал ер адамның бурка киіп банк тонаған оқиғасы болған, — деді ол.

Діндерді зерттеу орталығы басшысы бұл мысалдар бетті жабатын киімдер жынысқа қарамастан, қылмыстық мақсатта, бүркеніш ретінде қолданылуы мүмкін екенін көрсететінін атады. Сондықтан бет-әлпетті жабатын киімге тыйым ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, азаматтардың жеке басын анықтау мүмкіндігі үшін керегін жеткізді.

Бетті жасырудың адамды кейіннен тануда қиындық туғызатыны дәлелденген. Сот-медициналық сараптамалар бетті жабатын киімдердің сөйлеудің акустикалық қасиеттеріне әсер ететінін, бұл дауыс арқылы жеке басты анықтауға кедергі келтіретінін көрсетеді, — деді Ерлан Ерғалиев.

Ол заңнамалық түзетулердің негізінде қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған нақты қажеттілік жатқанын айтты.

Орталық Азия елдері ниқабқа қалай қарайды?

Діндерді зерттеу орталығы басшысының айтуынша, Қазақстанның бетті толық жабатын ниқаб, паранджа, бурка сияқты киімдерге тыйым салу туралы шешімі ұлттық бірегейлікті қайта анықтауға және зайырлы, заманауи мемлекет құруға бағытталған қадам. Бұл үрдіс Орталық Азиядағы басқа елдерде де байқалады.

Қырғызстанда 2025 жылдың қаңтарынан бастап ниқабқа тыйым салатын заң күшіне енді, оны ұлттық бірегейлік пен қауіпсіздікті қорғау қажеттілігімен негіздеді. Өзбекстанда да 2023 жылдан бастап бетті жабатын киімдерге қатысты шектеулер бар, ал Тәжікстанда 2017 жылдан бастап исламдық киімдер, соның ішінде ниқаб, “ұлттық мәдениетке жат” деп танылып, тыйым салынған, — деді Ерлан Ерғалиев.

Бұл Қазақстанның өз жолында жалғыз емес екенін, аймақтық және халықаралық контекстегі ортақ үрдістердің бір бөлігі екенін көрсетеді.

Халықаралық тәжірибе қандай?

Ерлан Ерғалиев Орталық Азиядан басқа да әлемнің қандай елдерінде бет-әлпетті жабатын киімге тыйым салынғанын айтты.

Әлемнің көптеген елдері, соның ішінде Франция (2010), Бельгия (2011), Австрия (2017), Дания (2018), Нидерланд (2019), Швейцария (2021) сияқты Еуропа мемлекеттері, сондай-ақ Камерун (2015), Чад (2015), Тунис (2019) сияқты Африка елдері және Шри-Ланка (2019), Қытай (2017) сияқты Азия елдері де бетті жабатын киімдерге толық немесе ішінара тыйым салған, — деді ол.

Маман тыйымдардың басым көпшілігі қауіпсіздік, терроризмге қарсы күрес және жеке басты анықтау қажеттілігіне негізделгенін атады.