Тіл – адамзаттың ең асыл қазынасы әрі әлемнің сан түрлі мүмкіндіктеріне жол ашатын алтын кілт іспеттес. Тіл арқылы адам өз ой-санасын шексіз кеңейтіп, мәдениеттер арасындағы көпірді нығайтады, дүниетанымын байытады. Осы орайда небәрі 19 жасында 11 тілді еркін меңгерген дарынды полиглот Дильнара Ғайнидиновамен сұхбаттасудың сәті түсті. Қазақ тілінде білім алып, шетелде білімін жалғастырып жатқан ол тіл үйренуге деген ерекше құштарлығы, табандылығы мен тәжірибесі жайлы ой бөлісті.

«Қазақ тілінде білім алу оңайырақ екенін түсіндім»

Дильнара Ғайнидинова 2005 жылы Алматы облысы Ұйғыр ауданына қарасты Шонжы ауылдық округінде дүниеге келген. Бірақ балалық шағы елдің бірнеше қаласында өткен. Әкесі шекара қызметінде жұмыс істегендіктен, отбасы жиі қоныс аударған.

Мен дүниеге келген жылы отбасымызбен Тұрбат қаласына көшіп кеттік. Сондықтан балалық шағым Леңгір, Шымкент, Сарыағаш, Мерке, Жетісай, Тараз, Мырзакент секілді қалаларда өтті. Әкем – Ұйғыр ауданы Долайты ауылынан, анам – Кіші Диханның тумасы. Өзімді де сол Долайты ауылынан шыққан қыз деп есептеймін, – деді полиглот қыз.

Дильнараның айтуынша, ата-бабалары да Қазақстанда дүниеге келген, сондықтан ол өзін осы елдің нағыз азаматы ретінде көреді. Ұлты ұйғыр болғанымен, оны жиі басқа ұлт өкілімен шатастырып жататындар да бар.

Қанымда ешқандай ұлттың қосындысы жоқ болса да мені кейде басқа ұлт өкіліне ұқсатып жатады. Ата-анамның арқасында өз ана тілім – ұйғыр тілінде сөйлеп өстім. Ал балабақшаға баратын кезде өзім қазақ тілді топқа барамын деп шешім қабылдадым. Мектеп табалдырығын аттайтын кезде, қазақ менталитетін өзіме жақын екенін сезіп, қазақтілді мектепке баруды жөн көрдім. Адам қай елде дүниеге келсе, сол елдің мемлекеттік тілін білуге міндетті. Себебі сол елдің білімін алып, болашағына үлес қосасың. Қоршаған ортаң да сол ұлттың азаматтарынан тұрады. Өз өміріңді жеңілдету үшін де мемлекеттік тілді меңгеру – маңызды, – дейді ол.

Айтуынша, отбасы жұмыс барысымен әр өңірге көшіп жүргендіктен мектепті де жиі ауыстырған. Бірақ 1-сыныптан бастап қаза мектептеріне баған Дильнара үшін қазақ тілінде сөйлеу аса қиындық тудырмайды.

«Қазақ тілі – екінші ана тілім»

Дильнара бүгінде 11 тілді меңгерген полиглот. Атап айтқанда ұйғыр, қазақ, орыс, ағылшын, испан, түрік, қырғыз, татар, өзбек, әзербайжан, қытай тілдерін біледі. Оның ішінде жетік меңгергендері де, бастапқы деңгейде үйреніп жүргендері де бар. Ал ресми түрде сертификатпен расталған тілдері – ағылшын және түрік.

Дильнара үшін тіл – тек қарым-қатынас құралы емес, әрбір тіл – бір әлем, бір тарих, бір мәдениет. Оның көзқарасында тіл үйрену – әлемді танудың, өзгелерді түсінудің, өзіңді дамытудың жолы.

Қазақ тілі – мен үшін шет тілі емес, екінші ана тілім, – дейді ол.

Расында да, қазақ тілінде сөйлеуді, ойлануды ол 4-5 жасынан бастаған. Осы тілдік қабілеті мен икемділігі кейінгі жылдары басқа тілдерді меңгеруге де жол ашқан.

Дильнара тілдерді рет-ретімен, әрқайсысын белгілі бір мақсатпен үйренген. Мәселен:

• Қазақ тілін балабақша мен мектептің, сонымен қатар өзі тұрған ортаның арқасында еркін меңгерген.
• Орыс тілін мектеп қабырғасында 7-8 жасында үйрене бастады. Қазақ мектебінде оқыса да, орыс тілінің маңыздылығын ерте түсінген.
• Ағылшын тілі Дильнараның өмірінде үлкен рөл атқарған. 5-сыныпта алғаш Тараз қаласындағы «Нарғозы Данаев атындағы №51 орта мектепте» үйрене бастаған. Алғашқы күні ағылшын пәнінен сабақ берген өзбек ұстаздың сыни сөзі намысына тиіп, сол сәттен бастап ағылшын тілін терең үйренуге бел буған. Кейінірек Алматыдағы SmartSchool оқу орталығында IELTS курсына 5 ай қатысып, білімін шыңдаған. Ағылшын тілін үйренуде ағылшын тілі пәні мұғалімі болып қызмет атқаратын анасының да ықпалы зор болған. Бұл оқиға оның болашағына әсер етті. Бүгінде бойжеткен қыз ағылшын тілінде шет елде білім алып жатыр.
• Түрік тілін 2022 жылы 11-сыныптың соңында үйренген. Түркияда оқу үшін қажет болғандықтан, 5 бөлімнен тұратын кітапты ғаламтордан жүктеп алып, күніне 12-14 сағаттан екі ай көлемінде тынбай оқып, толық меңгеріп шыққан. Кейін Түркияға келіп, С1 деңгейіндегі сертификат алған.
• Испан тілі – 2024 жылы 2-курста оқып жүріп бастаған. Қазір А1-А2 деңгейінде, болашақта жетілдіремін деген ойы бар.
• Қытай тілін 2024 жылдың сәуір айында онлайн түрде арнайы ұстаздан сабақ алып, бастап кеткен. Базалық деңгейін меңгеріп болған соң, әрі қарай өз бетімен жалғастыруды ұйғарған.

Қытай тілі күрделі болғандықтан оған күніне 10 сағат көңіл бөлу керек, алайда сабақтарымның көптігінен қазір қытай тіліне көп уақытымды бөле алмай жүрмін, — дейді кейіпкеріміз.

• Дильнара татар, қырғыз, өзбек, әзербайжан тілдерін ұйғыр тіліне ұқсастығының арқасында үйренген. Ғаламтордағы ресурстарды, кітаптарды пайдалана отырып меңгерген. Қырғыз тілін жетілдіруге Түркияда жүргенде қырғыз достарымен тілдесуі айтарлықтай ықпал еткен. Бұл тілдерге деген қызығушылығы – түркі халықтарының тарихын зерттеуден бастау алған.

Кейіпкеріміз жоғарыда аталған тілдерден бөлек, уақыт тапшылығынан жалғастыра алмай кеткен тілдері бар.

Швед, грузин, урду тілдерін қызығып бастағанмын. Бірақ уақыттың тығыздығынан оларды меңгеру әзірге мүмкін болмай тұр, – дейді ол.

Қызығы, полиглот қыз ешбір тілді қиын деп санамайды.

Тек уақыт пен жақсы ресурс болса, кез келген тілді меңгеру оңай. Ең қиыны – тілдің өзі емес, оған тұрақты уақыт бөлу, – дейді ол.

Дегенмен, дыбысталуы, жазылуы мен иероглифтік жүйесі бойынша қытай тілі ең күрделі тілдердің бірі ретінде ерекшеленіп отыр. Ал ең оңай тіл деп Дильнара түрік тілін атады.

«70 тіл үйренуге дайынмын»

Бүгінде полиглот қыз жаңа бір белеске бет алып отыр. Дильнара жазғы демалыста испан, итальян және француз тілдерін бір уақытта меңгеруді жоспарлап қойған.

Арнайы үш тілді қатар үйрететін курс арқылы бұл тілдерді В1–В2 деңгейіне дейін жеткізгім келеді. Одан кейін миым қанша тілді қамти алады, сонша тілді білу жоспарымда бар. Мейлі ол 15, 30, 70 тіл болса да үйренуге дайынмын, – деді Дильнара.

Бұл сөздерінен жай хобби немесе жеке жетістікке жету ниеті емес, үлкен миссия жатқанын аңғаруға болады.

Полиглот қыздың айтуынша, тіл білу – өз пайдаңды ойлау ғана емес, Отаның үшін қызмет етудің жолы.

Қазақстан маған бостандықта өмір сүру мүмкіндігін берді, енді мен де өз Отанымның игілігі үшін еңбек еткім келеді, – дейді ол.

Дәл осы себепті де ол аудармашы мамандығын таңдаған. Бірақ жай ғана аудармашы емес, әскери аудармашы болуды мақсат тұтады.

Бұл шешім – менің өмірлік жолым. Әкем – шекарашы, анам – ағылшын пәнінің мұғалімі. Мен екеуінің де жолын біріктіріп, елімнің бейбіт болашағына үлес қосқым келеді, – дейді Дильнара.

«Түркияда оқу – өмірлік көзқарасымды түбегейлі өзгертті»

Түркия – Дильнараның бала күнгі армандарын жүзеге асыруға мүмкіндік берген ел. Бүгінде ол Карабүк қаласындағы Карабүк университетінде «Ағылшын тілі және әдебиеті» мамандығы бойынша білім алып жүр. Екінші курста оқитын Дильнара таңдаған бұл мамандық педагогика мен аударма ісін қатар қамтиды. Бұл – оның бойындағы білімге құштарлық пен тілге деген ерекше ынтызарлықты ұштастыра алатын бағыт.

Шетелде оқу – бала кезден келе жатқан арманым. Әр елдің білім беру жүйесі әрқилы. Сол жүйелермен танысу, ой-өрісін кеңейту, тілдік ортада шыңдалу – шетелде оқуыма түрткі болған негізгі себептер. Университетімде түрлі ұлттың өкілдері бар. Әртүрлі мәдениетпен, тілмен, ойлау жүйесімен араласу – тіл үйренуге де, тұлғалық дамуға да үлкен серпін береді, – дейді ол.

Тек тіл үйрену емес, бұл шешім оның ішкі жауапкершілігін де қалыптастырған.

Отбасымнан жырақта, бөтен елде өмір сүру арқылы мен нағыз еркіндіктің, жауапкершіліктің не екенін түсіндім. Түркияда оқу – менің өмірлік көзқарасымды түбегейлі өзгертті, – деп атап өтті полиглот қыз.

Дильнараның шекара асып білім іздеуі мұнымен тоқтап қалмақ емес. Ендігі арманы – Шығыс Азия елдерінің білім беру жүйесін көзімен көру. Ол шет елдердің әдістемелері мен мәдениетіне тереңірек үңілгісі келеді.

Полиглот қыз алған білімін болашақта бөлісуді, шәкірттеріне жеткізуді қалайды.

Бір күні өз тәжірибемді кітапқа айналдырып, артымнан із ретінде қалдырғым келеді, – дейді ол.

«Шет тілін ана тіліңіздей қабылдаңыз»

Көпшілік тіл үйренуде басты кедергі – мотивацияның аздығы деп санайды. Бірақ Дильнара бұл оймен келіспейді. Оның пайымынша, мотивация – бүгін бар, ертең жоқ нәрсе, ал шынайы нәтиже – тек тәртіппен келеді.

Мотивация қазір бар, 5 минуттан кейін жоқ болатын нәрсе. Жай ғана дисциплина болу керек деп ойлаймын, – дейді ол.

Ол күнделікті белгілі бір уақытты тілге арнап, өзіне берген уәдеге берік болуды үйренген.

Уақыт өте бұл тәртіп әдетке айналады. Ал әдет – ол таңертең жуыну, ас ішу сияқты бұзылмайтын күн тәртібінің бір бөлігі, – деді полиглот.

Дильнараны бұл жолда өзінен кейін еріп келе жатқан бауырлары ынтыландырады. Інісі мен сіңілісіне үлгі болу, оларды алға жетелеу – нағыз мотивация көзі.

Бауырларыма үлгі болсам екен, менің жолымды қуып, менен де күшті белестерге жетіп, ата-анамыздың үмітін ақтасақ екен деген ой күш береді, – дейді ол.

Полиглот қыздың тәжірибесі көрсеткендей, шет тілін меңгеруде бәрі адамның өзіне байланысты. Бірақ әркімге ортақ бір әдіс жоқ, әркім өзіне ыңғайлы тәсілді табуы керек.

Дисциплинасы жоқ адамға кеңесім – курсқа жазылу. Тек курстың арқасында сіз күнделікті тілге уақыт бөлесіз, қасыңыздағылармен практика жасайсыз, – дейді Дильнара.

Ал өзінің тәсілі – тілді өмірінің бір бөлшегіне айналдыру. Мәселен, күн сайын сол тілде сериал көру, көрген кезде мимикалар мен сөздерді қайталау, кітап оқу, түсінбеген сөздерді түртіп алып, кейін оларды қайта шолып шығу – сөздік қорды арттырып, тілдік сезімталдықты дамытады.

Әлеуметтік желілеріңізді сол үйреніп жатқан тілде жүргізудің – көмегі өте көп, – дейді ол.

Дильнара үшін тіл үйрену – тек академиялық процесс емес, күнделікті өмірдің бір бөлшегі. Ол өз тіліңізді емес, өзге тілді де ана тіліңіз сияқты қабылдауды үйренуге кеңес береді. Бұл – шет тілін меңгерудің ең қысқа жолы.

Полиглот болудың шексіз мүмкіндіктері

Тілдерді меңгерудің артықшылықтары сан қилы. Дильнараның айтуынша, шет тілдерін білу – тек білім мен мәдениет қана емес, сонымен қатар нақты өмірде қаржы табудың да тиімді жолы.

Алғаш рет бұл артықшылықты ол кассир болып, АТЕА компаниясында жұмыс істеген кезде байқаған. Туристермен еркін сөйлесіп, олардың тілдерін түсінуінің арқасында қосымша шайпұл алғаны есте қалған.

Көп адам маған «неге аудармашы болмайсың?» деп айтатын. Мен сол кезде өз потенциалымнан қорқатынмын, – дейді Дильнара.

Алайда ол бір күні Түркиядан келген екі қызметкерге үш күн бойы орыс және түрік тілінен аудармашы ретінде жұмыс істеп көру туралы шешім қабылдайды. Бұл – оның алғашқы кәсіби аудармашы ретіндегі тәжірибесі еді.

17 жасымда алғаш рет аудармашы болып, қолыма 200 доллар табыс түскенде тілдерді білуім мені биік жетістіктерге жетелей алатынын түсіндім, – деп еске алады ол.

Сондай-ақ, полиглот студент кезіндегі тағы бір есте қалған оқиғасын айтып берді.

Анкара әуежайында Германияға ұшатын туристерге ұшағын тауып беруге көмек көрсеттім. Олар шет тілін білмегендіктен қиналғанын көріп, қол үшін созайын дедім. Сөйтіп олар маған алғысын білдіріп, 50 доллар беріп кетті. 15 минутта 50 доллар табу тек полиглоттың қолынан келеді деп айтсам қателеспеймін. Бұл студент үшін тіптен жақсы мүмкіндік. Сол себепті тіл үйрену оңай жол емес, бірақ беретін жемісі де соған сай дегім келеді, – дейді ол күлімсіреп.

Хоббилері туралы

Дильнараның өмірі тек тіл меңгерумен ғана шектелмейді. Оның хоббилері де жетерлік.

Тіл үйрену жолына түспей тұрып, ол жүзу спортынан бастап, хип-хоп пен ұлттық ұйғыр және қазақ биі үйірмелеріне қатысып көрген. Мектеп кезінде хорға және актёрлік өнерге де араласып, аудандық қойылымдар мен жарыстарда белсенділік танытқан. Поэзияға деген қызығушылығы да ерекше болып, жырларды жаттап, түрлі сайыстарға қатысып, жүлделерге ие болған.

Менің қазіргі хоббилерім – ел аралап, әртүрлі мемлекеттердің купюраларын жинау және әскери тақырыптағы кітаптарды оқып, тәжірибелі адамдардың пікірлерінен сабақ алу, – дейді Дильнара.

«Өзімді мемлекеттік әскери қызметте ғана көре аламын»

Дильнара үшін өмір – үнемі ашыла беретін мүмкіндік алаңы. Сол себепті ол алда әлі ашылмаған қабілеттерім бар деп сенеді.

Болашақта нақты осындай бір нәрсе болса екен деп айта алмаймын. Себебі 11 тілді білу менің ойымда да жоқ еді, бәрі аяқ астынан болуда, кейіннен білген потенциалым болды. Осы сияқты әлі ашылмаған басқа да қырларым бар деп ойлаймын. – дейді полиглот.

Дегенмен, Дильнара өзін бір салада анық елестете алады – ол мемлекеттік әскери қызмет.

Өзімді басқа салаларға қарағанда мемлекеттік әскери қызметте ғана көре аламын, – дейді ол нық сеніммен.

Жақын болашақтағы нақты жоспары – бакалавриатты тәмамдап, магистратураны да оқу. Ал осы екі кезең арасында тағы кемінде 15-20 тілді меңгеріп алсам деген арманы бар. Ол үшін бұл жай ғана сан емес – бұл оның ішкі мүмкіндіктерін толық іске асыру жолындағы мақсат.