Өткен демалыс күндері әлем Таяу Шығыстағы жаңа шиеленістің куәсі болды: Израиль Иранның әскери және энергетикалық инфрақұрылымына соққы жасады, ал Иран зымыранмен жауап қайтарды. Бұл оқиғалар бірден мұнай, алтын бағасына және қор индекстерінің қозғалысына әсер етті, деп хабарлайды Zakon.kz
Таяу Шығыс нарығындағы құлдырау
Израиль ӘӘК-нің Иран нысандарына түнгі шабуылынан кейін Дубай, Абу-Даби және Эр-Рияд қор индекстері шамамен 5%-ға төмендеді. Ең көп зардап шеккендер – құрылыс, банк және авиация салаларының акциялары болды. Сауд Арабиясының индексі алғашқыда 3,6%-ға құлдырап, кейін 1,6%-ға төмендеді. Кувейттің негізгі индексі 4,3%-ға төмендеді.
Египет фунты қатты құнсызданды – бір тәулікте 2%-ға құлдырап, доллар бағамы 50 фунттан асты.
Мұнай мен алтын: жедел өсім
Қақтығыс басталысымен Brent маркалы мұнай бағасы бірден 7%-дан астам өсіп, сәуір айынан бергі ең жоғары деңгей – барреліне 75 доллардан асып кетті. 2025 жылғы 16 маусым, Астана уақытымен сағат 12:00-дегі деректерге сәйкес, Brent – 74,81 доллар, WTI – 71,83 доллар. Тәуліктік өсім тиісінше +0,56% және +0,69%.
Мұнаймен қатар алтынға да сұраныс артты – бағасы 1%-ға өсіп, унциясы 3 417,80 долларға жетті. Bank of America сарапшылары 2026 жылдың ортасына дейін алтын 4000 долларға жетуі мүмкін деп болжауда.
Қазақстанда бүгінгі таңда алтынның бағасы 1 грамм үшін 56 291,74 теңгені құрап отыр, бұл үш күнде 1000 теңгеге қымбаттағанын көрсетеді.
Әлемдік қор индекстерінің реакциясы
Мұнай мен алтын қымбаттаса да, кең ауқымды нарықтар төмендеді. S&P 500 (SPY) өсу әрекетін жасап көрді, бірақ 597 доллар деңгейінде жабылды. Dow Jones фьючерстері 0,99%-ға төмендеп, 42 565 пунктке жетті. Nasdaq-100 индексі 1,24%-ға құлдырап, 21 660,75 пунктке түсті. S&P 500 жалпы индексі 0,93%-ға төмендеп, 5 993,25 пунктке жетті.
"Инвесторлар үшін басты мәселе – қақтығысты шектеу мүмкіндігі. Қауіп – мұнай жеткізіліміне төнген қатер инфляцияны үдетуі мүмкін, ал бұл көптеген орталық банктерді алаңдатып отыр". Bloomberg басылымы
Авиация саласы – басты зардап шегуші
Әуе компанияларына бұл жағдай екі есе соққы болды: соғыс аймағын айналып өту қажеттілігі операциялық қиындықтар туғызса, жоғары мұнай бағасы – жанармай шығындарын арттырды. АҚШ-та Delta, United және American Airlines акциялары 5%-ға дейін төмендеді. Еуропада да ұқсас жағдай байқалды: британдық IAG – FTSE 100 индексінде көшбасшы аутсайдер болды (–3,7%), ал бюджеттік EasyJet – 2,7%-ға төмендеді.
Осы жағдайда пайда көрген сала – қорғаныс өнеркәсібі
BAE Systems (Ұлыбритания) акциялары 3%-ға жуық өсті. АҚШ-тың Lockheed Martin, Northrop Grumman және RTX сияқты ірі қорғаныс мердігерлерінің акциялары да қымбаттады.
Қазақстанға әсері
2022 жылғы Украинадағы соғыс кезіндегідей, мұнай бағасы соңғы жылдардағы ең күрт тәуліктік өсімді көрсетті. Бүгінде бір баррельдің бағасы шамамен 40 000 теңге.
Қаржыгер Андрей Чеботаревтің айтуынша:
"Бюджет қызметкерінің жалақысындағы әр теңгенің 60%-ы – мұнайдан, ал республикалық бюджеттің әр теңгесінің үштен екісі – мұнай сатудан түседі".
Қысқа мерзімде бұл Қазақстанға оң әсер етеді: мұнай бағасының өсуі бюджетке оңайырақ болады, себебі жылдық жоспар бойынша мұнай 60 доллардан есептелген. Алайда ұзақ мерзімде бұл бүкіл әлемдегі инфляцияның өсуіне, демек Қазақстан экономикасына да теріс әсер етуі мүмкін.
Қақтығыстың басталуына не себеп болды
13 маусымға қараған түні Израиль Иранға қарсы ауқымды әскери операция бастады. Израильдің ӘӘК ядролық бағдарламаға қатысты нысандарды қоса алғанда, стратегиялық инфрақұрылымдарға соққы жасады. Израиль билігінің айтуынша, шабуылдың мақсаты – ядролық қауіптің алдын алу: барлау мәліметтері бойынша Иран ядролық қару жасау шегіне жеткен.
Осыған жауап ретінде Иран Израиль аумағына бірнеше зымыранмен шабуыл жасады.
