Қазір әлем елдері Сауд Арабиясының Израильмен қарым-қатынасты қалыпқа келтіруі мүмкін бе деген мәселеге жіті назар аударып отыр. Бұл үрдіс 2023 жылғы 7 қазанда Израильге жасалған ХАМАС ұйымының лаңкестік шабуылынан кейін уақытша тоқтаған болатын . Алайда соңғы саяси өзгерістер бұл тақырыпты қайта жандандырды.

Осы тұста Әзірбайжан мен Қазақстан секілді мұсылман елдері Израильмен ресми түрде дипломатиялық қатынас орнатып, Авраам келісімдеріне қосылуға әлеуетті кандидаттар ретінде қарастырылып отыр. Бұл келісімге қол қою арқылы олар тек Таяу Шығыс елдерімен емес, АҚШ-пен де өз ынтымақтастығын жаңа деңгейге көтере алады.

Израильмен тығыз байланыс орнатып үлгерген қос мемлекет қазіргі уақытта ауыл шаруашылығы, медицина, технология, энергетика және қорғаныс салаларында бірлескен жобаларды іске асырып келеді. Әзірбайжан Израильден қару-жарақ алып, оны энергетикалық ресурстармен қамтамасыз етсе, Қазақстан су тұщыту, агротехнология мен медицина салаларында белсенді ынтымақтастықта.

Геосаяси тұрғыдан алғанда, бұл екі ел де Ресей, Қытай және Иран секілді ірі державалармен шекаралас орналасқан. Мұндай ортада олар көпвекторлы сыртқы саясат ұстануға мәжбүр. АҚШ-пен және Израильмен әріптестікті кеңейту арқылы олар аймақтағы ықпалын арттыра алады.

Әсіресе, Иран тарапынан төнетін қауіптерді ескерсек, Әзірбайжан үшін бұл келісім – ұлттық қауіпсіздікті нығайту тетігі болуы мүмкін. Ал Қазақстан үшін басты басымдық – сауда бағыттарын әртараптандыру және “Орта дәліз” арқылы Батыс нарығына шығу.

Сонымен қатар, бұл бастама түркітілдес мемлекеттердің ынтымақтастығына да оң әсер етуі ықтимал. 2023 жылдан бастап Қазақстан мен Әзірбайжан Түркі мемлекеттері ұйымы аясында саяси-экономикалық ықпалдастықты күшейтуге күш салуда. Егер қос ел Авраам келісіміне қосылса, өзге түркі мемлекеттері де бұл бағытты қолдауы мүмкін.

Қорыта айтқанда, бұл қадам – Израиль, АҚШ, Қазақстан және Әзірбайжан үшін өзара тиімді, әрі тұтас аймақтың болашағына әсер ететін маңызды дипломатиялық бастама болмақ.