Бұл туралы ресейлік ақпарат құралдары жазып жатыр.

Олардың дерегінше, Петербор халықаралық тауар-шикізат биржасында бензиннің көтерме бағасы жаз басталғалы тоқтаусыз өсті. Ал, тамыз айында АИ-95 және АИ-92 құны тарихи рекордқа жетті.

Салыстырсақ, "Neftegaz.RU" басылымының хабарлауынша, 1 жыл бұрын ғана, 2024 жылғы тамызда РФ-та АИ-92-нің көтерме бағасы 56 мың рубльдей болыпты. Сол кезде бұл баға өте қымбат саналатын.

Енді, 2025 жылғы 21 тамызда танымал АИ-92-нің көтерме бағасы кезекті тарихи максимумге – тоннасы үшін 72,663 мың рубльге жетті. Әйтсе де, мемлекеттің қабылдап жатқан шұғыл шаралары арқасында бұл баға кеше 68 548 рубльге дейін төмендеді. Дегенмен, мұның өзі өте жоғары саналады.

Былтырғы тамызда әр тоннасының құны 73-74 мың рубль айналасында құбылған АИ-95-тің қазіргі бағасы 82 мың рубльге дейін барып қайтты. РФ сарапшылары ел үкіметінің бензин экспортына тыйым енгізуі бағаны құрықтауға мүмкіндік бергенімен, оны бұрынғы межелеріне кері қайтара алмағанына назар аудартады.

"Пролеум" трейдерінің басқарушы серіктесі Максим Дьяченко "Коммерсантқа" сұхбатында биылғы бағалардың өсуінің шешуші факторы – апаттарға, жарылыстарға және жоспарлы жөндеулерге байланысты көптеген мұнай өңдеу зауыттарының тоқтауы болғанын мәлім етті. 2025 жылғы бірінші жартыжылдықта РФ-тағы бензиннің өндірісі 10%-ға құлады.

Ал, "Риком-Траст" инвестициялық компаниясының аналитикалық бөлімінің басшысы Олег Абелев қолда бар ЖЖМ-ді де өңірлерге жеткізу қиын болып жатқанын ескертті. Салдарынан біраз өңірде өткір тапшылық көріністері байқалуда.

Бұған енді көлік инфрақұрылымының маусымдық шектен тыс жүктелуі де түрткі болыпты. Себебі, егіннің алды орылып, астық тасылуда. Қысқы жылыту маусымына дайындық аясында өңірлерге үздіксіз вагон-вагон көмір жеткізіліп жатыр. Сондай-ақ, санкцияға байланысты Батыстан Шығысқа қайта бағдарлану аясында Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне экспорт күрт артты.

Сонымен бірге, ұшақтармен шетелге тікелей ұшу күрделенгендіктен, ресейліктерге өз елінде демалуға тура келуде, бұл жазғы демалыс пен каникул кезінде пойызбен саяхаттаушылар қатарының еселеп артуына әкелді. Олардың сұранысын қанағаттандыру үшін "РЖД" жолаушылар таситын теміржол құрамдарының санын көбейтті. Тиісінше, болат жол солардан да босай бермейді.

Жанар-жағармай құю станцияларының тәуелсіз операторлары биржадағы котировкалардың өсуі бөлшек бағалардың қымбаттауына серпін бергенін жеткізді. Белгілі автоблогерлер, қарапайым тұрғындар ЖҚС-тердегі бағалардың екпінді өсуі туралы үрейлі видеолар түсіруде.

Приморье, Хабаровск және басқа да өлкелердің тұрғындары отын бағасының күн сайын қымбаттап жатқанын, соған қарамастан, ЖҚС-тарда ұзынсонар кезек қалыптасқанын хабарлауда. Біразында бір қолға 10 литрден артық сатпайды.

ЖҚС операторлары тамыз айының ортасынан бері "теріс маржамен", шығынды жұмыс істеп жатқандарын қаперге салды. Нарық қатысушыларының мәліметінше, ірі мұнай компанияларының бензинді жеткілікті көлемде жеткізбеуі ажиотажды сұраныс тудырды.

ЖҚС-тарда бензиннің жиі-жиі бітіп қалып жатқанына куә болған "темір тұлпар" иелері дағдарыстың күшеюін күтіп, қолында бар құтыларын тегіс толтырып, қор жасап, бензинді артығымен сатып алуда. Бұл елдегі бензин "таршылығын" тіпті ушықтырды.

Бұған қоса, операторлар теміржол жеткізілімінде тұйыққа тірелгеніне шағымданды: теміржол цистерналары енді 2-3 ай салып, әзер жететінді шығарды. Салдарынан, көктем соңында тапсырыс берген өнім көлеміне әлі күнге қол жеткізбегендер жетерлік екен.

Әсіресе, Ресейдің шеткері аймақтарына қиынға түсуде. Бензин дағдарысы соларда өршуде. Алтай өлкесінің Отын одағының басшысы Юрий Матвейко алдағы қыркүйекте жанар-жағармай станцияларының үлкен бөлігі банкрот болатынын болжады. Оның үстіне алдағы күзде 9-10 мұнай өңдеу зауыты жоспарлы жөндеуге жабылуға мәжбүр (Ресейде ірі МӨЗ-дер саны 30 шақты), уақытында жөндеуден және тазалаудан өтпесе, мүлдем істен шығуы мүмкін. Матвейко бұл кідіріс онсыз да күрделі жағдайды ушықтырып жіберетінін нықтады.

РФ Халықаралық экономикалық байланыстар институтының профессоры, экономика ғылымдарының докторы Людмила Кривко ЖҚС-тарда бензин бағасы қыркүйекте тағы өсетінін болжады.

"АИ-92-нің 1 литрі 60,55-72,10 рубль аралығында, ал, АИ-95 61,00-78,50 рубль аралығында болады. Ресейде бензиннің тұтынушылық бағаларының көкке өрлеген динамикасы байқалады. Қымбатшылық ең аз дегенде, 2025 жылдың соңына дейін жалғасады", – деді Кривко "Газета.руға" сұхбатында.

Оның тұжырымдауынша, бензин бағасының ары қарай өсуіне маусымдық факторлар (мысалы, күзде көмір мен астық тасымалы еселеп артады, ішкі туристік ағын да жоғары болады), мұнай өнімдерінің көтерме нарығындағы сұраныстың ұсыныстан асып түсуі, инфляция және валюталық бағам әсер етеді.

Бұдан бөлек, ғалымның пікірінше, бұл қымбатшылыққа ресейлік мұнай өңдеу зауыттарының өндірістік қуаттылығы көлемінің күрт құлдырауы да негіз болып отыр.

Соғысты зерттеу институты (ISW) сарапшыларының байламынша, кейінгі апталарда ресейлік МӨЗ-дерге Украинаның соққы беруі бензин дефицитінің туындауына септесті.

Сондай-ақ, институт мамандарының жорамалдауынша, МӨЗ-дердің жарылыстар кесірінен уақытша болса да тоқтауы биыл РФ-та инфляцияның белең алуына және мемлекеттегі макроэкономикалық тұрақсыздықтың ары қарай күшеюіне себепші болуы мүмкін.

Reuters агенттігінің есептеуінше, Ресейдегі 10 мұнай өңдеу зауытына украиналық соққылар РФ-ті кем дегенде 17% мұнай өңдеу қуаттылығынан айырды. Яғни, шамамен күніне 1,1 миллион баррельді жоғалтты. Соның кесірінен Ресейдің оңтүстігінде және Қиыр Шығысында А-95 (премиум) маркалы бензиннің тапшылығы туындады.

Reuters мәліметінше, ел ішінде өңдеу мүмкіндігі азайғандықтан, Ресей амалсыз, тамызда мұнайды шикі күйде экспорттау жоспарын күніне 200 000 баррельге дейін ұлғайтуға мәжбүр болды.

"Украиналық дрондардың соққылары қарсыласының МӨЗ-дерінің жұмысына нұқсан келтірді. Сондықтан РФ өзі өндірген шикі мұнайдың бір бөлігін өңдей алмай қалды. Шикі мұнай экспорты жоспарын қайта қарау қысқа мерзімді перспективада Ресейдің мұнайдан түсіретін табысын арттыруы мүмкін. Алайда ел экономикасына және ішкі нарыққа теріс ықпал етеді", – деп жазды ISW.

Wall Street Journal Ресейдің өңірлері, бірінен соң бірі жанар-жағармай құю станцияларында бір қолға берілетін бензин көлемін шектеп, нормалауды енгізіп жатқанын хабарлады.

Ал, Сахалин облысында, Курил аралдарында жергілікті билік АИ-92 бензинін сатуды мүлдем доғарған. Ресейлік ASTRA басылымының мәліметінше, өңірде бар азынаулақ ЖЖМ қоры жедел жәрдем, өрт сөндіру қызметі, ішкі істер құрылымдары сияқтылардың арнайы көліктері және әскерилер үшін сақтаулы тұрады.

Осы орайда Reuters РФ-та девальвация болатынын болжады.

"Орталық банктің проценттік ставканы төмендетуі және сонымен бір мезгілде бензин бағасының артуы орта мерзімді және ұзақ мерзімді перспективада инфляцияның жедел өсуіне, халықтың тұтынушылық қабілетінің нашарлауына, рубльдің девальвациялануына соқтыруы мүмкін. Бұл Ресейдің макроэкономикалық тұрақсыздығын қалыптастыратын факторларға айналады", – делінген сарапшылардың болжамында.

Жанар-жағармайдан тарыққан ресейліктер оны Қазақстанның шекара маңындағы елді мекендерден тасып жатыр. Жыл басынан бері 70 мың тоннадан астам бензин елден сыртқа шығарып әкетілген. Бұл ретте 2025 жылғы 19 мамырдан бастап, 6 айға Қазақстаннан сыртқа, соның ішінде Еуразиялық одақ елдеріне де мұнай өнімдерін әкетуге тыйым салынған. Көліктер отынды багына құйып алады.

Қазақстанда да жыл басынан бері бензин бағасы қымбаттауда. Мысалы, 2025 жылғы ақпан айында ең танымал АИ-92 маркалы бензиннің 1 литрінің Қазақстандағы бағасы 205-208 теңге тұрды. Ал, қазіргі кезде астаналық ЖҚС-тарда АИ-92-нің әр литрі 229 теңгеге дейін қымбаттады. Үкімет таяуда бағаның ары қарай да өсуі мүмкіндігін жоққа шығармады.

Ал, Энергетика министрлігі тек АИ-95 маркалы бензин тапшылығының туындамауы мәселесін бақылауда ұстап отыр. Бүгінде маусымдық сұраныстың артуы байқалады. Осыған байланысты елдің бас энергетигі Ерлан Ақкенженов "ҚазМұнайГаз" АҚ басшылығымен, ірі жанармай құю станцияларының (ЖҚС) өкілдерімен және мұнай өнімдерін жеткізушілермен жеке кездесті.

Министрліктің дерегінше, тамыз айында АИ-95 бензинінің қоры 67 мың тоннаны құраған. Бұл 16 күн тұтынуға ғана жетеді. Дегенмен, мұнай өңдеу зауыттарының күнделікті өндірісі арқасында қордың жедел түрде толықтырылып тұратыны алға тартылды.

Ахуал ведомствоны да алаңдатып отыр. 2025 жылғы шілде айында тұтыну деңгейі өткен жылмен салыстырғанда бірден 18%-ға өсіп шыға келді. Тамыз айында да сұраныс одан әрі артып барады.

"Сұраныстың маусымдық артуы – штаттық және алдын ала болжанған жағдай. Үкімет бұл процесті толық бақылауда ұстап отыр. Мен нарықтың барлық қатысушыларынан отынның үздіксіз жеткізілуін қамтамасыз етуді және алыпсатарлық әрекеттерді болдырмауды талап етемін. Азаматтар үшін бензин тапшылығы болмайды! Бұл мәселе – Үкіметтің тікелей бақылауында", – деп уәде етті Энергетика министрі Ақкенженов.

Министр нарық қатысушыларына мұнай базалары мен ЖҚС-тарда АИ-95 бензинінің ең төменгі қорларын қамтамасыз ету, өңірлерге үздіксіз жеткізу үшін бензин тасымалына уақтылы келісімшарттар жасау, кез келген ықтимал тәуекелдер туралы министрлікке жедел хабарлау туралы нақты тапсырмалар жүктеді.

Энергетика министрлігі бензин нарығына қатысушылардың жұмысын күнделікті үйлестіруді жалғастыратын болды. Яғни, бұл салада Үкімет "қолмен басқару" тәсіліне көшуге мәжбүр.